شهرهاي «ويگل» و «هراسكان» در انتقال از عصر ساسانيان به دوران اسلاميبا اتكا به داده‌هاي باستان‌شناختي

Vigol and Harāskān, Two Cities; A Study Based on Archaeological Data in TraRelying Upon Archeological Datansformation from Sassanid Era to the Islamic Period

محوطه وسيع باستاني ويگل كه در شمال شهرستان آران و بيدگل واقع شده است، در پاييز سال 1385 توسط نگارندگان، شناسايي و تحت بررسي روشمند باستانشناختي قرار گرفت كه در نتيجه، بقاياي دو شهر مستقل از هم با دو قلعه حكومتي مجزا شناسايي گرديد. از آنجايي‌كه به غير از قلعه‌هاي مذكور، ساير فضاهاي شهري، آثار معماري و قطعات مواد فرهنگي در زير شنهاي روان مدفون شده بودند، بررسي‌هاي باستانشناختي به دشواري انجام گرفت ليكن به جهت آنكه اين شنها سبب حفاظت از اين آثار نيز بوده‌اند، قطعات آثار فرهنگي در وضعيتي نسبتاً سالم به دست آمدند. به هر حال، گروه توانست با كسب اجازه از پژوهشكده باستانشناسي، محدوده اي قريب به 100 هكتار از عرصه و حريم شهر‌هاي مذكور را تحت بررسي قرار دهد. گاه‌نگاري داده‌هاي سطحي روشن ساخت كه اين دو شهر از دوره ساساني تا پايان حكمراني سلاجقه بر ايران، يعني اواخر قرن ششم هجري، مسكون بوده‌اند. در مقاله حاضر تلاش گرديده تا پس از معرفي فشرده اين دو شهر، با تحليل نتايج داده‌هاي حاصل از بررسيهاي ميداني ادوار استقراري، فرم و عملكرد اين دو شهر، مشخص و در حد امكان، دلايل انقراض آنها مورد تحليل قرار گيرد.

The vast ancient area of Vigol located in the northern part of the city of ?r?n-o-Bidgol was identified by the authors of the present article in Autumn 2006 and underwent a systematic archeological study as a result of which remnants of the two independent cities were identified with two separate governmental castles. Since, apart from the said castles, other urban areas, works of architecture, and items of cultural elements were buried under flowing sand, archeological investigations were carried out with difficulty, yet due to the fact that the sands served as a means to protect the said pieces and works, items of the cultural elements were found in a relatively intact condition. Nevertheless, the team managed, upon permission by the Archeological Research Center, to conduct an investigation on some 100 hectares of the mentioned cities. Chronological study of the surface data revealed that the two cities were inhabited since the Sassanid era up to the end of the Seljuk Dynasty in Iran, that is to say, the end of the sixth century after Hegira. Following a brief introduction of the above two cities, the present study analyses the data derived from a field surveys on the settlement eras, form and functions of the cities, and where possible, the grounds underlying their decline.