ايران، خاستگاه سفالينه گونه موسوم به كوباچه

Iran; Origin of So-Called Kūbācheh Pottery

كشف نمونه‌هاي متعدّدي از سفالينه نوع موسوم به كوباچه، شامل گونه‌هاي قلم سياه، قلم سبز و رنگارنگ در كاوشهاي باستان شناختي مناطق مختلف ايران مانند خراسان، رَبع رشيدي در تبريز، اردبيل، تپه امامزاده بنيس در نزديكي شبستر، شهر تاريخي گسكر (هفت دغنان) در نزديكي صومعه سرا، تميشه در استان گلستان، قلعه الموت، تپه نرگه در تاكستان و تپّه شوره‌پزخانه در روستاي خانلق از توابع شهرري در اطراف تهران و نيز نتايج آزمايش سنگ‌نگاري (Petrography) برخي نمونه‌هاي مزبور، به طور مستند بر منشا ايراني اين‌گونه سفال، دلالت و حدّاقل شهرهاي نيشابور، مشهد، تبريز و اصفهان را به عنوان مراكز توليد اين نوع سفالينه مشخص مي‌نمايد. توليد سفالِ گونه موسوم به كوباچه، بر اساس نمونه‌هاي داراي رقم و تاريخ از نيمه دوم قرن نهم هجري، به دو صورت قلم سياه و قلم سبز در ايران، آغاز و به صورت رنگارنگ تا قرن دوازدهم هجري در اين كشور ادامه يافت. اگرچه از آن زمان، ساخت و پرداخت اين نوع سفالينه، به شدت كاهش پيدا كرد، ولي به طور كامل منسوخ نگرديد، به طوري كه هم-اكنون نيز به حيات خود ادامه مي‌دهد و در نقاط محدود و منحصر به فردي مانند «مند گناباد» توليد مي‌شود.

The Iranian origin of some pottery was confirmed by discovery of various types known as K?b?cheh, including black, green and colorful pens found in archeological excavations of the different Iranian regions such as Khorasan, Rab’-e Rashidi in Tabriz, Ardebil, Em?mz?deh Benis near Shabestar, the historical city of Gaskar (Haft Daghn?n) near Some’eh-Sar?, Tamisheh in Golest?n Province, Alamut Castle, Nargeh Hill in T?kest?n, and Shurpaz-kh?neh Hill in Kh?nlaq village in the suburbs of Shahr-e Rey near Tehran. Findings of the petrography of certain samples further indicate the above fact and identify the production centers for this type of pottery to be the cities of Neysh?bur, Mashad, Tabriz and Isfah?n. Based on the samples which carry dates and figures, K?b?cheh is known to have been produced in Iran since the second half of the ninth century AH in the two forms of black and green pens which continued up to the 12th century AH in its colorful forms. Whereas production of this type of pottery has decreased considerably since then, it has not been abolished completely and has survived up to the present time in some limited regions including Mend in Gon?b?d.