فريومَد و مسجد جامع آن

Faryomad and the Great Mosque

چكيده: فريومد اكنون يكي از دهستانهاي بخش ميامي شهرستان شاهرود است كه در شرق استان سمنان واقع شده است. بنا به قول حمدالله مستوفي اين شهر در قرن هشتم هـ .ق. مركز بخش جوين بوده است .در زمان ايلخانان اعتبار بالايي داشته است. در منابع تاريخي نام اين شهر ذكر شده است. دولتشاه سمرقندي از عمارت شهرستان فرومد نام برده و از آن به زيبايي و شكوه ياد مي‌كند. مهمترين اثر به جاي مانده از شهر فريومد، مسجد جامع آن است. بناي قديمي آن احتمالاً مربوط به اواخر دوره سلجوقي و اوايل دوره خوارزمشاهي است. براساس شواهد و مدارك موجود به احتمال فراوان در دوره خوارزمشاهي و ايلخانان بازسازي كامل شده است. اين بنا از نظر معماري حايز اهميت است. مسجد جامع عموما نماد شهر در دوره اسلامي است. علاوه بر اين هم فضاهاي عمومي شهري از جمله بيماستان در فريومد وجود داشته است. بنابر اين مسجد جامع ارتباط كالبدي و فضايي با شهر برقرار نموده است. مسجد جامع فريومد را مي‌توان به عنوان موزه تزيينات معماري ايران در دوره اسلامي محسوب نمود. داراي نقشه دو ايواني است، ايوانهاي مسجد نسبت به صحن مرتفع است، نزديكي ايوانها به هم موجب كم وسعت شدن صحن مسجد گرديده است. نداشتن مناره يا گلدسته در روي ايوان‌ها و سر در ورودي آن، وجود تزيينات سفالكاري پركار با طرحهاي هندسي بديع و زيبا، استفاده از خطوط كوفي و ثلث و ريحان گچبري شده حاوي آيات قرآني و احاديث، همراه با طرحهاي گياهي و هندسي از ويژگي هاي بارز آن است.

At present, Faryomad is one of the valleys in Mayami County from Shahrood City that is situated at the eastern part of Semnan Province (Iran). According to Hamdolah Mostofi, a historian, this city was the capital of Jovein County at 8th hegira century (15th AD century). During Ilkhanates Dynasty, this city was highly credible for several reasons. Name of this city has been implied in historical sources. Dolat Shah Samarghandi implied building of Faryomad Town and illustrated it as a beautiful and splendid region. Its old building may be dated from the late Seljuk era and the early Khwarazmian Dynasty (1077-1231AD). According to the existing evidence and proofs, this city has been more likely reconstructed during Khwarazmian and Ilkhanates perfectly. This building is important in terms of architectural aspect. In general, Great Mosque is an urban sign during Islamic period. Furthermore, there have some urban public areas including hospital in Faryomad. Thus, this Great Mosque has established a matrix (functional) and spatial relationship with the given city. One may deem Faryomad’s great mosque as a museum for Iranian architectural decorations in Islamic period. This mosque has double- story (Hexa- Style) porch where verandas of mosque are higher than the level of its hall. Proximity of porches together may cause lessening the area of hall in mosque. Lack of minaret or prayer’s call tower on these porches and before its entrance, the existing ceramic massive decorations with novel and beautiful geometric designs, using Kufi, Thuluth and Reyhan Scripts with moldings included Quranic verses and Islamic Traditions (Hadith), along with plant and geometric designs are some of distinct characteristics of this mosque.