نقش فلسفه در ساخت و توليد روان شناسي اسلامي

The Role of Philosophy Constructing and Producing of Islamic Psychology

هدف از اين پژوهش، بررسي و تبيين نقش فلسفه در ساخت«روانشناسي اسلامي» است. از اين رو پرسشهاي اصلي تحقيق حاضر عبارتند از: 1) مفهوم روانشناسي اسلامي، دلالت برچه معنا يا معناهايي دارد؟ 2)نسبت فلسفه با هريك از معاني به دست آمده چه مي باشد؟ 3) الزامات و بايسته هاي ساخت و توليد روانشناسي اسلامي چه هستند؟ به منظور پاسخگويي به سوالهاي فوق از روش تحليل فلسفي و رويكرد استنتاجي بهره گرفته شد. نتايج بدست آمده حكايت از آن دارد كه به طور كلي مي توان پنج معناي ممكن را براي روانشناسي اسلامي در نظرگرفت. اين معاني عبارتند از: 1- مجموعه آموزه هاي قرآن و سنت درخصوص ماهيت انسان و مفاهيم روانشناسي. 2- استنتاج دلالت هاي روانشناسي از مفاهيم و آموزه هاي قرآني و سنت. 3- مجموعه آرا وديدگاه هاي انديشمندان مسلمان درخصوص نفس انسان و خصايص رواني او. 4- استنتاج دلالت هاي روانشناسي از آرا انديشمندان مسلمان. 5- روانشناسي اسلامي به عنوان شاخه اي از علم ديني. همچنين تحليل هاي به دست آمده نشان دهنده اين است كه مباني فلسفي، به درجات مختلف، زيربناي تمامي معاني فوق تلقي شده و لذا ساخت و توليد روانشناسي اسلامي در هريك از اين معاني، وابسته به فلسفه است. از اين رو براي دستيابي به توليد روانشناسي اسلامي، درگام اول بايد يا رويكردها و مكاتب فلسفي سنتي اسلامي(مثل مكتب مشا واشراق)، مبنا قرار گيرد. يا اين مكاتب مورد بازنگري قرارگرفته و خوانش جديدي از آنها صورت بگيرد و يا اساسا ًرويكردهاي فلسفي جديدي در جهان اسلام نشو و نما پيدا كنند.

The aim of the present article was to survey and explanation of the role of philosophy in Constructing "Islamic psychology". The main questions of this study were: 1) which meanings can be deduced from the concept of Islamic psychology? 2) What is the relationship between philosophy and each meaning? 3) What are the necessities in the process of constructing and producing Islamic psychology? The research method of this study was philosophical analysis and the approach of it, is deductive. The results of this study showed that we can suppose five definitions for Islamic Psychology. These definitions are: 1) A collection of taught of "Koran" and "Sonnat" which are related to identity of human being and also psychological concepts, 2) To deduce psychological implications from concepts and taught of "Koran" and "Sonnat", 3) A collection of thoughts of Muslim thinkers which are related to self and psychological characters of human being, 4) To deduce psychological implications from the Muslims thinkerʹs thoughts and, 5) Islamic psychology as a branch of " religious science". Also, analysis of the findings revealed that philosophical foundation is the base of all of the above definitions. So constructing and producing Islamic psychology accordance with each definition depends on philosophy. Therefore, in the first step for Constructing and producing Islamic psychology, we should start from the traditional Islamic schools of philosophy (i.e. Masha-school). The other way is to revise. The traditional schools and third way is basically to develop new philosophical school or approach in the Islamic world.