اثر سطوح كم آبياري در مراحل چهارگانه رشد بر عملكرد وكيفيت چغندرقند

Effect of deficit irrigation levels at four growth stages on yield and quality of sugar beet

به منظور محاسبه فاكتور حساسيت گياه (Ky) و اثر سطوح كم آبياري در مراحل مختلف رشد چغندرقند، آزمايشي به صورت كرت‌هاي يك‌بار خردشده كه در آن مراحل مختلف رشد چغندرقند در كرت‌هاي اصلي و سطوح مختلف كاهش آب در كرت‌هاي فرعي قرار داده شده بودند، در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي در چهار تكرار طي سال‌هاي 83 و 84 در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي همدان انجام شد. مراحل مختلف رشد چغندرقند شامل چهار مرحله، سبز شدن تا استقرار بوته، استقرار بوته تا 70 الي 80 درصد پوشش مزرعه، پوشش كامل مزرعه تا ابتداي شروع كاهش پوشش گياهي و از شروع كاهش پوشش گياهي تا رسيدگي كامل چغندر قند (حداكثر ضريب استحصال) بودند. تيمارهاي آبياري عبارت بودند از: كاهش مصرف آب تا 55، 70 و 85 درصد حجم آب آبياري كامل و يك تيمار آبياري كامل(شاهد). نتايج تجزيه واريانس مركب داده‌ها نشان داد كه اثر مراحل رشد چغندرقند، براي عملكرد قند و عملكرد قند قابل استحصال و همچنين ميزان قند و ميزان قند قابل استحصال معني‌دار بود. اثر سطوح مختلف آبياري براي عملكرد كمّي در سطح يك درصد و براي ضريب قلياييت معني‌دار بود. اثر متقابل دو عامل مراحل چهارگانه رشد چغندرقند و سطوح مختلف آبياري از نظر صفات كمي معني‌دار بود. نتايج آزمايش نشان دادكه حساسيت گياه چغندرقند در تمام مراحل رشد و نمو نسبت به كمبود آب يكسان نبود. حساس‌ترين مرحله رشد چغندرقند به تنش آب مرحله اول رشد يعني مرحله سبز شدن تا استقرار بوته براي عملكرد ريشه و شكر بود. ضريب حساسيت چغندرقند در مرحله يك، دو، سه و چهارم رشد براي عملكرد شكر به ترتيب 23/1، 02/1، 06/1 و84/0 بود. بنابراين مرحله چهارم رشد چغندر قند كمترين حساسيت را به كم آبياري داشت، چنانكه در مرحله چهارم رشد با كاهش45 درصد آب مصرفي نسبت به آبياري كامل (شاهد)، عملكرد قند به ترتيب 80/9 و 37/10 تن در هكتار بودكه فقط 5/5 درصد كاهش را نسبت به تيمار شاهد نشان داد. به نظر مي‌رسدكه مي‌توان با برنامه ريزي صحيح آبياري در مراحل رشد گياه با ضريب حساسيت پايين، ميزان معيني از نياز آبي گياه را كاهش داد بطوري كه ميزان افت محصول كمتر از ميزان آب كسر شده باشد. بر اساس نتايج اين آزمايش امكان كاهش مقدار آب مصرفي تا 45 درصد در مراحل دوم و چهارم و تا 15 درصد در مرحله سوم رشد نسبت به آبياري كامل، بدون كاهش معني دار در عملكرد قند قابل استحصال، در زراعت چغندر قند وجود دارد.

To estimate the crop sensitivity factor (Ky) and to assess water stress effect in different growth stages of sugar beet, an experiment was conducted as split plot arrangement in randomized complete block design with four replications. The experiment was carried out in 2004 and 2005 growing seasons in the Agricultural and Natural Resources Research Center of Hamadan Province, Hamedan, Iran. Main plots consisted of four different growth stages including; 1: germination to establishment, 2: establishment to 70-80% canopy development, 3: full canopy development and 4: beginning of canopy senescence to crop maturity (maximum extraction coefficient). Sub-plots consisted of different water consumption levels; 100, 85, 70 and 55% of full irrigation requirements. Combined analysis of variance showed that there was significant difference between growth stages for sugar yield and white sugar yield. Quality properties including sugar content and white sugar content also differed significantly. There was significant difference between irrigation levels for quantitative traits as well as alkalinity coefficient. Interaction effect of growth stage × irrigation level was significant for different quantitative traits. In conclusion sugar beet sensitivity to water stress is alike in all of the growth stages. The most sensitive growth stage of sugar beet to water stress was the first stage for root yield and sugar yield. The crop sensitivity factor for different growth stages of sugar beet was 1.23, 1.02, 1.06 and 0.84, respectively. It is suggested that the available irrigation water is applied during the growth stages of sugar beet with crop sensitivity factor less than one. Therefore, water consumption can be reduced by 45% at the second and fourth growth stages and 15% at third growth stage, relative to full irrigation, without significant decrease in white sugar yield.