بررسي تجربه حاشيه نشيني از ديدگاه حاشيه نشينان: يك مطالعه پديدار شناسانه

A Study of the Experience of Slum Dwelling as Lived by Slum Dwellers: A Phenomenological Study

در تحقيق حاضر به بررسي تجارب زيسته ساكنان محله اسلام آباد تهران از زندگي در اين مكان پرداخته شده اين كار به منظور درك مزايا و مضرات حاشيه نشيني "آنگونه كه از ديد ساكنان منطقه پنداشته مي‌شود" صورت گرفته است. اين پژوهش از نوع تحقيقات كيفي است و به روش پديدار شناسي انجام گرفته است. زمان اجراي پژوهش، بهار و تابستان سال 1390 بوده و نمونه‌ها از ميان ساكنان بين 20 تا 63 سال محله اسلام آباد، با استفاده از روش نمونه‌گيري مبتني بر هدف، انتخاب شده‌اند. پس از اشباع اطلاعاتي، تعداد شركت كنندگان به 20 نفر رسيد. جمع آوري اطلاعات با استفاده از مصاحبه عميق و تجزيه و تحليل داده‌ها به روش كلايزي انجام شد. يافته‌هاي حاصل از تجارب زيسته ساكنان، در قالب 7 مضمون اصلي و تعدادي زير مضمون استخراج شدند. در اين تحقيق مشخص شد كه درك و تجربه حاشيه‌نشينان از سكونت در اين مكان، دقيقاً همان دركي نيست كه ديگران ( اعم از پژوهشگران، سياستگذاران و عامه مردم) از اين تجربه دارند. گرچه اين به معناي مثبت بودن پديده حاشيه‌نشيني از ديدگاه ساكنان نيست، روشن است كه تجربه فقر، حاشيه اي بودن و برچسب حاشيه اي خوردن همه را مي‌آزارد. اضطراب دايمي به دليل عدم مالكيت زمين و مسكن و بي اطلاعي از تصميمات مسيولان درباره نحوه رفتار با اين مناطق و ساكنان آنها همواره حاشيه‌نشينان را در عذابي دايمي نگه مي‌دارد. اما به هر حال حتي براي رسيدن به عمق چنين احساسات و تجربياتي (كه بديهي و مشخص به نظر مي‌رسند) نمي‌توان بدون بررسي اذهان مردمان درگير در اين تجارب و با تكيه بر ذهن يك ناظر بي طرف به قضاوت نشست و منطقي‌ترين راه براي رسيدن به كنه معناي اين واقعيات، بررسي تجارب و آگاهي‌هاي كنشگران درگير است.

This paper aims to describe the lived experience of slum dwellers of Islam Abad neighborhood of the city of Tehran. Therefore, this is a qualitative study which was carried out during the Spring and Summer seasons of 1390 (2011). Of the 20 to 63 year-old residents of Islam Abad neighborhood, based on purposive sampling technique, after 20 individuals were interviewed, the researcher felt to have reached the point of information saturation. Data collection was done through in-depth interviewing and the analysis of the data was done using the Collaizzi method. It was found that the perception and experience of slum-dwellers of living in the slum is very different from what others (researchers, policy-makers, and ordinary people) believe. This, however, does not mean that slum-dwellers have a positive view of living there, because it is obvious that the experience of poverty, being labeled slum-dweller, being always worried and uncertain about oneʹs place of residence, unawareness of authoritiesʹ policies about slums, etc. is not a pleasant one. Another find was the unpredictability of the future and therefore the development of a present –time orientation as a coping mechanism. It was also found that fatalism is another coping mechanism since the resident think they canʹt go back to their place of origins and do not know that their situation would be any better if they move out the slum. Denial is also coping mechanism when it comes to the ability of home ownership and better quality of life.