خوارج و نفي حكومت نگرش آنارشيستي يا هرج و مرج‌طلبي

Khawarij and Their Rejection of Governance: An Anarchic or Chaotic View?

خوارج فرقه‌اي اسلامي است كه در خلال جنگ صفين و ماجراي حكميت پديد آمد و مي‎توان سابقه انديشه خوارج را تا زمان حضرت رسول (ص) و اواخر دوره خلافت عثمان دنبال كرد. مهم‌ترين بحثي كه آنان در آغاز خروجشان مطرح كردند، انكار حكومت با استناد به عبارت «لا حكم الا لله» بود. اين دعوي، عمر كوتاهي داشت و تعارضي ميان انديشه و عمل اين مدعيان پيش از طرح چنين ادعايي ديده مي‌شد. سنجش نگرش خوارج با «آنارشيسم»؛ يعني مكتب جديدي كه به نبود حكومت معتقد است، رهيافت تازه‌اي به بررسي ديدگاه خوارج درباره نفي حكومت خواهد بود. آنارشيسم به‌رغم ترجمه فارسي نارساي آن (هرج و مرج طلبي)، ضرورت وجوديِ حكومت را بر پايه نگرشي ايده‌آليستي رد مي‌كند؛ آن‌گاه در محيطي بدون نظام حكومتي، راه‌هايي پيش مي‌نهد كه حتي اگر غير عملي باشند، از واقع‌گرايي و نگرش انتقادي مثبتي برخوردارند. اين مقاله به سنجش انديشه سياسي خوارج در نفي حكومت با رويكرد آنارشيستي مي‌پردازد تا بدين پرسش پاسخ گويد: سرخوردگي سياسي و سرگرداني فكري خوارج (محكمه) بر اثر پذيرش حكميت و ناخرسندي آنان از اين ماجرا و كوشش‌هايشان براي مشروعيت‌بخشي به هرج و مرج‌طلبي‌هاي خود، تا چه اندازه در انديشه آنان (انكار حكومت) تاثير گذارده است؟

Khawarij (meaning those who went out) is an Islamic sect which emerged throughout the Hakamiyet and the battle of Siffin. However, we can trace its history to the time of Prophet Muhammad (SA) and last few years of Othman caliphate. The main issue raised by this sect was their rejection of governance through their reference to “there is no order except that of Allah”. This claim had a short life and discrepancy could be found between the idea and performances of the followers of this sect even before formally lodging the claim. Comparing the attitude of Khawarij in their rejection of governance with that of anarchists, those who believe in a society without a publicly enforced government, can be a new approach. Anarchism, despite its poor and misrepresentative translation in Persian (as chaos, disorderness or lawlessness) merely rejects the necessity of government in its idealistic attitude. Then, in a non-governmental context, puts forth theoretical strategies which despite being impractical enjoy realism and criticality. This paper studies the political thinking of the Khawarij in their rejection of governance through adopting an anarchic approach. The question which will be answered is the extent to which the political suppression and mental confusion of the Khawarij--caused as a result of their acceptance of the Hakamiyet and their dissatisfaction with it and their attempts for legitimizing their chaotic acts—have influenced their ideology (rejecting the governance).