گردشگري ورزشي و مكان‌گزيني بهينه فضايي- مكاني آن با تاكيد بر استفاده از تابش خورشيد مطالعه موردي كوه‌هاي پرآو- بيستون كرمانشاه

Sports tourism (climbing) and its optimal space location finding, with an emphasis on the use of solar radiation: Case study of Parav- Bistoon Mountains, Kermanshah

در دنياي امروزي، گردشگري ورزشي منبعي سرشار از سلامتي و در عين حال سود و درآمد است و هر كشوري كه بتواند شرايط بهتر استفاده از اين منبع را فراهم كند از مواهب و مزاياي بيشتر آن بهره مند خواهد شد. پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از شاخصه هاي مورفولوژيك( ارتفاع، شيب و جهت شيب) مناطق مستعد را براي ورزش كوهنوردي در ارتفاعات پرآو- بيستون مكان يابي نمايد. شالوده اصلي در اين پژوهش و فرآيند مكان گزيني ورزش كوهنوردي، شاخصه‌هاي مورفولوژي از قبيل توپوگرافي، شيب، جهت شيب و غيره است. براي تهيه نقشه‌هاي مورد نياز پژوهش با استفاده از توپوگرافي 20000 منطقه و نقاط ارتفاعي اقدام به تهيه نقشه‌هاي ارتفاعي ديجيتال(DEM)، مدل ارتفاعي مثلثي(TIN)، شيب و جهت شيب گرديد. پس از آن، شروط منطقي در رابطه با ورزش كوهنوردي تعريف گرديد. نوآوري پژوهش حاضر را مي‌توان در دخيل كردن عامل جهت شيب و به موجب آن استفاده از تابش خورشيدي در انجام ورزش كوهنوردي در فصول پاييز، زمستان و بهار به دليل ارتفاع و درجه حرارت پايين بلندي‌ها و همچنين اجتناب از آن در فصل تابستان به جهت گرماي آزار دهنده و آفتاب سوختگي در ارتفاعات است. با استفاده از عرض جغرافيايي، زاويه ارتفاع و آزيموت تابش خورشيد در هر چهار فصل براي منطقه مطالعاتي با استفاده از فرمول هاي تجربي محاسبه گرديد. نتاج يافته‌هاي حاصل از مدل تحليلي نشان دهنده آن است كه از لحاظ عامل جهت شيب براي فصول مختلف در تابستان همه جهت‌هاي شيب به جز جهتي كه تابش را دريافت مي كند مناسب براي كوهنوردي است و مساحت پهنه مناسب براي كوهنوردي به بيش از 90 درصد مساحت محدوده مي رسد. ليكن در زمستان بيش از 80 درصد از مساحت محدوده را پهنه نامناسب براي كوهنوردي تشكيل داده و پهنه مناسب آن كمتر از 20 درصد است. در اعتدالين نيز در نوبت صبح تنها 23 درصد از مساحت منطقه را پهنه مناسب تشكيل مي دهد در حالي كه در نوبت عصر تنها 10 درصد از مساحت منطقه پهنه مناسب است. در نهايت، نقشه‌هاي نهايي با استفاده از روش همپوشاني وزني توليد گرديد و نشان دهنده آن است كه مساحت پهنه‌هاي مساعد از براي آزيموت تابش، تفاوت فاحشي با پهنه‌هاي مساعد، بدون در نظرگيري جهت تابش دارد. اين تفاوت حدود ي 15 تا 20 درصد را در بعضي از فصول از مساحت كل تشكيل مي دهد.

Today, sports tourism is not only the source of health but also profit and income and any country that can provide better conditions of this resource will enjoy from the blessings and benefits of it. The present study tries to identify areas prone to climbing in Parav highlands using morphological characteristics (elevation, slope and aspect). The main foundation of this research and the process of location finding for climbing is morphological characteristics such as topography, slope, aspect, etc. In order to provide the maps needed for the study using topography of 20000 areas, we applied Digital elevation maps (DEM), the triangular elevation model (TIN), slope and aspect. Then, logical terms in relation to climbing were defined. The innovation of the present study is including the factor of aspect and whereby using solar radiation in climbing in autumn, winter and spring due to high altitude and low temperature of highlands, as well as avoiding it in summer because of annoying heat and sun burning. Using latitude, elevation angle and solar radiation Azimuth in all four seasons for the area, the empirical formulas were calculated. The findings indicate that in case of aspect for different seasons in summer all directions are suitable for climbing, except the direction that receives the solar radiation, and suitable zone area for climbing is more than the 90% of the area. However, in winter, more than 80 percent of the area is unsuitable for climbing and its suitable zone is less than 20%. At Equinox, in the morning, only 23 percent of the area is suitable zone, still in the evening only 10% of the area is suitable zone. Eventually the final maps were generated using the weighted overlap method and indicated that the area of suitable zone in case of Azimuth radiation has dramatic difference with the favorable zone, without considering the direction of radiation. This difference includes 15% to 20% of the total area in some seasons.