گستره كارآمدي قاعده فقهي لاضرر

The Scope of Efficiency of the Juridical

به رغم اتفاق نظر فقهاي شيعه و سنّي در كليت و مبناي قاعده لاضرر كه اصل 40 قانون اساسي ايران از آن گرفته‌شده، محدوده كاربرد اين اصل دچار ابهام‌هاي فراواني است؛ به اندازه‌اي كه گاه قانونگذار و مجري را در چگونگي اِعمال آن، به سردرگمي و بلاتكليفي مي‌كشاند و دليل اين ابهام، تعدد نظرهاي موجود در مفاد قاعده و گسترش پُرحجم مباحث نظري اين قاعده در آثار فقهي است. اين مقاله مي‌كوشد با هدف بهره‌برداري هرچه دقيق‌تر و كامل‌تر از اين اصل قانوني و قاعده مهم فقهي در قانونگذاري و پاسخگويي هرچه بيشتر به مسايل و قضاياي جديد حقوقي و فقهي و نشان‌دادن كارآمدي فقه اهل بيت? و همچنين پيشگيري از استفاده نادرست از آن، بدون غوطه‌ورشدن در مباحث دامنه‌دار نظري، مرزهاي دقيق كاربرد اين قاعده را در توان مقاله، براساس نظرهاي گوناگون مورد تحليل قرار دهد تا با ارايه نگرشي نوين به قاعده مذكور، كارآمدي آن آشكارتر‌شده، از به‌كارگيري نابجاي آن پيشگيري شود. كارآمدي يا عدم كارآمدي قاعده لاضرر در نفي احكام ضرري، اثبات احكام جديد براي دفع ضرر و در مقام تزاحم قوانين در هنگام اجراي آنها در دفع ضرر از خود و نهايتاً در صورت تعارض ضررها براساس هركدام از ديدگاه‌هاي موجود در تفسير اين قاعده، ابهام‌هايي است كه اين تحقيق درصدد پاسخگويي به آنهاست.

In spite of the consensus among Shiʹi and Sunni jurists on the generalities and grounds of the rule of no harm from which the Article 40 of the Constitution has been taken, there are so many ambiguities about the scope of its efficiency that the legislator and the executor of the laws may be bewildered. The reason behind such ambiguities is that there are many opinions about the content of the rule, and many theoretical discussions about the rule itself in the juridical works. To use this legal principle and important juridical rule more accurately and more completely in legislation, provide solutions for new legal and juridical problems as much as possible, show the efficiency of the jurisprudenc of the Household (PBUT), and prevent misuses which may be made of it, while avoiding falling in long theoretical discussions, the present article tries to analyze the exact limits of the application of this rule according to various opinions as much as the scope of the article allows. The author has tried to provide a new view to the rule, reveal its efficiency, and prevent unjustified uses made of it. Efficiency or inefficiency of the rule of no harm in negation of harmful judgments, proof of new judgments to ward off harms, conflict between laws when executed in warding off harms and finally in the case of conflict between harms according to each one of the existing opinions in interpretation of this rule are problems the present writing seeks to provide solutions for them