ابزارهاي نظارتي رييس جمهور بر مصوبات قوه مجريه

The Presidentʹʹs Instruments to Supervise

نظارت بر مصوبات قوه مجريه از اهميت زيادي برخوردار است. اين قوه با داشتن قدرت مالي و اجرايي و در اختيارداشتن ابزارهايي همچون تصويب بودجه و مقرراتي مانند آيين‌نامه، در صحنه حقوق و تكاليف شهروندان داراي نقش منحصر به فردي است و به همين دليل كنترل و نظارت بر مصوبات اين قوه همواره مورد نظر و توجه بوده است. كنترل قضايي بر اعمال اداري و اجرايي اين قوه به وسيله ديوان عدالت اداري (اصل 173 ق.ا.)، نظارت قضايي بر آيين‌نامه‌هاي دولتي به وسيله قضات (اصل 170 ق.ا.)، كنترل شبه‌قضايي به وسيله سازمان بازرسي كل كشور (اصل 174 ق.ا.) و نيز ديوان محاسبات (اصل 55 ق.ا.) و كنترل رييس مجلس بر مقررات دولتي مانند تصويب‌نامه و آيين‌نامه‌هاي دولت به لحاظ انطباق با قانون (اصل 138 ق.ا.)، نمونه‌هايي از ابزارهاي كنترلي پيش‌بيني‌شده بر اَعمال قوه مجريه در نظام حقوقي كشورمان است كه نشان از اهميت كنترل و نظارت بر اين قوه در ساختار حكومتي جمهوري اسلامي ايران دارد. در اين ميان، تاكنون به نقش رييس‌جمهور در كنترل و نظارت بر مصوبات قوه مجريه ـ كه او خود رياست آن را بر عهده دارد ـ توجه شايسته‌اي نشده است و اين موضوع در نگاشته‌هاي مربوط به حقوق اساسي جمهوري اسلامي، مغفول مانده است. اين مقاله مي‌كوشد به اين پرسش اساسي پاسخ دهد كه رييس‌جمهور، چگونه و با چه ابزاري مي‌تواند بر مصوبات قوه مجريه نظارت كند؟ حق ابطال و حق رد مصوبات، به تناسبي كه گفته مي‌شود و حتي عزل وزير مي‌تواند از اين ابزارها به شمار آيد.

Supervision over the ratifications of the Executive Power is of paramount importance. Enjoying financial and administrative power as well as instruments such as approval of the budget and rules such as regulations, this power has a unique role to play in the scene of citizensʹ rights and obligations; and for the same reason, control of and supervision over the ratifications of this Power have been always of interest. Judicial control of administrative and executive actions of this Power by the Court of Administrative Justice (Article 173, Constitution), judicial supervision over governmental regulations by the judges (Article 170, Constitution), semi-judicial supervision exerted by National General Inspectorate (Article 174, Constitution), the state audit office (Article 55, Constitution), and control exerted by the Speaker of the Islamic Consultative Assembly over governmental rules such as ratifications and regulations elaborated by the government as to their conformity with the Law (article 138, Constitution) are examples of the instruments designed in the legal system of our country to control actions of the Executive Power. This shows importance of control of and supervision over this Power in the governmental structure of the Islamic Republic of Iran. As far, the role played by the President of the Republic to control and supervise the ratifications of the Executive Power- headed by him-, has not been sufficiently noticed; and the point has been ignored in the writings concerning the Constitution of the Islamic Republic. The present article tries to provide a reply to this essential question: "how and by which instruments can the president supervise the ratifications of the Executive Power? The right to nullify and reject ratifications, which will be explained accordingly, and even the right to dismiss the minister are among such instruments