كليدواژه :
خراسان رضوي , كنترل مرز , امنيت مرزي , افغانستان
چكيده فارسي :
امنيت ملي جوهره استقلال، تماميت ارضي و حاكميت بوده و حفظ اهداف ديگر و نيز به‌وجود آورنده و زمينه‌ساز هر هدف كلان در كشورها در گرو حفظ و ايجاد اين هدف است. بنابراين مي‌توان گفت امنيت ملي يكي از مهمترين اهداف سياست خارجي هر كشوري محسوب مي‌شود. راز وجود امنيت ملي، داشتن مرزهاي مطمين است. مرز ايران با افغانستان به‌دليل داشتن ويژگي‌هاي فقر و محروميت مرزنشينان بويژه در كشور همسايه، بي‌ثباتي و رواج فضاي هرج و مرج و بي قانوني، حضور و فعاليت گروههاي مسلح تروريستي و كارتل‌هاي مواد مخدر در منطقه و ترددهاي غيرقانوني اتباع مهاجر يكي از نقاط بحران‌خيز و آسيب‌پذير كشور محسوب مي‌شود. لذا امنيت در اين منطقه به‌جهت نفوذپذيري مرز و نيز داخل استان خراسان رضوي از جنبه‌هاي گوناگون مورد تهديد واقع مي‌شود. اين امر ايران را وادار ساخته است سرمايه‌گذاري كلاني براي كنترل مرزهاي خود در قالب پروژه انسداد داشته باشد. با توجه به تحميل هزينه‌هاي كلان طرح انسداد مرزها به جمهوري اسلامي ايران و عدم وجود تحقيقات علمي در خصوص شناخت تاثيرات مثبت و منفي اين طرح، پژوهش حاضر به‌دنبال پاسخ به اين سوال است كه كنترل مرزهاي استان خراسان رضوي با افغانستان، چه نقشي در امنيت استان داشته است و با چه راهكارهايي مي‌توان آن را ارتقا بخشيد؟
پژوهش حاضر به‌لحاظ روش‌شناسي داراي ماهيت همبستگي بوده و به‌دنبال بررسي ارتباط بين دو متغير كنترل مرزي و امنيت مي‌باشد كه با استفاده از دو روش اسنادي (كتابخانه‌اي، فيش‌برداري، آمار نهادها و سازمانهاي مختلف) و ميداني (مشاهده و مصاحبه با مرزنشينان و مسيولين) و بهره‌‌گيري از بسته‌هاي نرم‌افزاري آمار استنباطي SPSS و GIS، اقدام به جمع آوري و در نهايت تجزيه و تحليل اطلاعات شده است.
يكي از مولفه‌هاي اصلي و تاثيرگذار بر امنيت استان و مرز، كه مي‌تواند به‌عنوان فاكتور تقويت كننده نيز محسوب شود، مقوله معيشت مرزنشينان است. نتايج حاصل از تجزيه و تحليل پرسشنامه‌ها و مصاحبه با مردم، مسيولين و آمار سازمانهاي داخلي و بين‌المللي، نشان مي‌دهد پروژه كنترل مرز تاثير مهمي بر امنيت و متقابلاً معيشت منطقه داشته؛ به‌طوري كه 87 درصد از مردم و مسيولين سه شهرستان مرزي معتقدند كه احداث ديوار بتوني، پاسگاههاي مرزي و بازارچه مرزي در بخش‌هايي از مرز تاثير خيلي زياد و زياد در ايجاد امنيت منطقه داشته است. در زمينه كنترل مرز و شيوه‌هاي گوناگون آن كه در طول مرز اجرا شده است، احداث پاسگاههاي مرزي با 90 درصد مقام اول، ديوار بتوني با 70 درصد دوم و احداث بازارچه مرزي با 60 درصد جايگاه جايگاه سوم را در ايجاد امنيت و بهبود معيشت منطقه داشته است. نكته مهم در امر كنترل مرز استان اين است كه تنها استفاده از دستگاه‌هاي الكترونيكي و مستحدثات فيزيكي جهت ايجاد امنيت تاثير ندارد و بايد عامل توسعه و ايجاد رونق اقتصادي را نيز در منطقه توامان و به‌همراه كنترل فيزيكي لحاظ نمود. هرگونه برنامه‌ريزي بايد بر مبناي رابطه متقابل فوق اجرا گردد تا شاهد افزايش روز افزون امنيت در منطقه باشيم.
پس از تجزيه و تحليل يافته‌هاي پژوهش، مدل نهايي و كاربردي تحقيق حاصل شد و مشخص گرديد كه ايجاد امنيت به دو عامل كنترل مرز و معيشت مرزنشينان، بستگي دارد. از طرفي بين كنترل مرز و معيشت مرزنشينان نيز رابطه متقابل و مستقيمي برقرار است. تنها توجه به يكي از عوامل مذكور در ايجاد امنيت در منطقه و استان بيهوده مي‌باشد. پس از مشخص شدن رابطه دو عامل كنترل مرز و معيشت مرزنشينان، پارامترهايي كه مي‌توان با اجراي آن به كنترل مرز استان رسيد، طبق مدل مذكور، استفاده از مدل توسعه‌اي و مدل نظامي- انتظامي است. در مدل توسعه‌اي مي‌توان بازارچه‌هاي مرزي را فعال نمود و توسعه داد؛ در مدل نظامي- انتظامي با دو شيوه انسداد فيزيكي با استفاده از پاسگاههاي مرزي، احداث ديوار بتوني و انسداد الكترونيكي در مناطق مرتفع و كوهستاني مانند مناطق جهنم‌دره در تربت جام كه امكان استفاده از انسداد فيزيكي وجود ندارد، بايد از عوامل اپتيكي، راداري و GIS استفاده شود. بنابراين پژوهش حاضر پيشنهاد مي‌كند با استفاده از مدل تلفيقي مي‌توان مرز استان خراسان رضوي با كشور افغانستان را كنترل نمود. در رابطه با معيشت مرزنشينان مي‌توان با ايجاد اشتغال (از طريق بازارچه‌هاي مرزي) و متعاقب آن افزايش درآمد، كاهش نرخ بيكاري، معيشت مردم منطقه را ارتقا بخشيد كه در نهايت منجر به افزايش امنيت در منطقه و استان مورد مطالعه شود.
چكيده لاتين :
Extended Abstract
Introduction
National security is the essence of independence, territorial integrity and sovereignty. Maintaining of other purposes and also creating and grounds of any immense goal depend on creating and preserving of national security. Thus National security is one of the most important foreign policy goals of each country. The secret of national security is possessing of secure borders. Iranian border with Afghanistan due to the characteristics of poverty, deprivation (especially in neighboring frontier–settlers), instability, promote an atmosphere of chaos and lawlessness, the presence and activities of armed terrorist groups and drug cartels in the region, illegal passage, immigrant citizens, is one of the most Crisis-prone and vulnerable parts of the country. Thus due to the border permeability, security in the region and Khorasan Razavi province of different aspects of reality is threatened. This case has forced Iran to control its borders in the form of large investment on border blockage projects. Given the huge imposed costs of the border blockage project on Iran and lack of scientific research on positive and negative impacts of the project, the present study try to answer to this question that how control of Khorasan border with Afghanistan, affect on the province security and with what ways it can be improved?. In terms of methodology, this study has a correlation nature and characterizes the relationship between two variables of border control and security, which conducted using both documents (Library, receipt imaging, statistics agencies and different organizations) and field study (observation and interviews with authorities and frontier–settlers) methods, and also by use of inferential statistics software package SPSS and GIS, the information is collected and analyzed.
Results and Discussion
One of the main factors influencing security and border provinces, which can also be considered as a reinforcing factor, is the frontier–settlers livelihood issue. Results of the analysis of questionnaires and interviews with public, officials and statistics from national and international agencies, indicate that the border control project represents a significant impact on regional security and mutually livelihoods, so that 87 percent of people and officials in the three border city, believed to the mentioned findings. In the case of border control and the ways in which it is implemented in the region, boundary checkpoint construction with 90 percent is in the first rank, concrete construction with 70 percent is in the second rank, and construction of border markets with 60 percent is in the third rank of border security and improve livelihoods in the region. An important matter is that only the physical buildings and use of electronic devices are not sufficient to security establishment and the development and prosperity factors in the region beside physical control should be noted. Any plan should be implemented based on the mentioned mutual relationship to see increasing security in the region.
Conclusion
After analyzing the research findings, the final model of the research was derived and was determined that security creation depends on two factors of border control and frontier–settlers livelihood. On the other hand a direct and mutual relationship exists between border control and frontier–settlers livelihood. Only focusing on one of the mentioned factors in establishing security in the region and the province is in vain. After determining the relationship between border control and frontier–settlers livelihoods, the parameters involving in border control, according to the model, are development model and the Military-Law Enforcement. In development models the border markets can be activated and developed, in Military - Law Enforcement model by two methods of physical blockage of the border with establish of police stations, and construction of concrete walls and electronic blockage in the highlands and mountainous such as Jahanam-dareh region in Torbat-Jam where there is not the possibility of using a physical obstruction, optical equipments, radar and GIS should be used. Therefore the present study suggests that Khorasan Razavi province border with Afghanistan can be controlled using the integrated model. In terms of frontier-settlersʹ livelihoods, by creating jobs (by establishing of border markets) and the subsequent increase income, reduce unemployment, the livelihoods of the region can be improved which ultimately leads to increased security in the region and the studied province.
