تاثير اندازه باران بر باران ربايي توده كاج تهران در منطقه نيمه خشك

Rainfall size and interception of a Pinus eldarica afforestation in a semi-arid climate zone

باران ربايي جز مهم تعادل آبي جنگل كاري‌ها در مناطق نيمه خشك محسوب مي شود. اين مطالعه با هدف اندازه گيري ميزان باران‌ربايي طي فصول مختلف در توده جنگل كاري شده كاج تهران (Pinus eldarica Medw.) و تاثير اندازه باران بر آن واقع در پارك جنگلي چيتگر تهران انجام شد. ميانگين ساليانه بارندگي و درجه حرارت منطقه مورد مطالعه به ترتيب 6/267 ميلي متر و 2/17 درجه سانتي گراد مي باشد. ميزان بارندگي در هر بارش با استفاده از شش عدد جمع آوري كننده كه در يك فضاي باز مجاور توده نصب شده بودند، اندازه گيري گرديد. براي اندازه گيري ميزان تاج بارش، تعداد 45 جمع آوري كننده در زير توده به طور تصادفي نصب گرديد و اندازه گيري ها از مهر 1388 تا ارديبهشت 1389 انجام شد. از 30 بارندگي اندازه گيري شده با مجموع عمق 8/164 ميلي متر، 2/61 ميلي متر آن (به طور ميانگين 4/61 درصد از بارندگي در هر بارش) به باران ربايي اختصاص يافت. در اين مدت، در فصل پاييز، زمستان و بهار (تا اواسط ارديبهشت) به ترتيب 11، 10 و 9 مورد باران با اندازه تجمعي 6/43، 6/72 و 6/48 ميلي متر ثبت شد كه از اين مقادير متوسط باران ربايي به ترتيب 8/65، 1/55 و 9/62 درصد از بارندگي برآورد شد. نتايج اين مطالعه، روابط قوي بين باران ربايي و اندازه باران را نشان داد به طوري كه با افزايش اندازه باران، سهم باران ربايي يا نسبت باران ربايي به بارندگي در هر بارش، كاهش نشان مي‌دهد. باران ربايي بخش قابل توجهي از بارندگي در هر بارش را در توده جنگل كاري شده كاج تهران به‌ خود اختصاص مي دهد و از آنجاييكه آب عامل محدود كننده استقرار و رشد جنگل كاري ها در مناطق نيمه خشك است، بنابراين اندازه گيري و دانستن مقدار باران ربايي از اهميت زيادي در اين مناطق برخوردار است.

Rainfall interception loss (I) is an important component of water balance in arid and semi-arid climate zones. The goal of this project was to quantify interception of different seasons and to determine the role of rainfall size in controlling interception in a mature semi-arid Pinus eldarica Medw. afforestation in Chitgar Forest Park near Tehran, Iran, where mean annual precipitation, and air temperature are 267.6 mm and 17.2?C, respectively. The gross rainfall (GR) was measured based on average records of six manual collectors installed in an open area adjacent to the stand and throughfall (TF) was collected by means of forty five manual collectors, similar to GR collectors, placed randomly beneath the canopy. Interception was calculated as the difference between GR and TF. Measurements were recorded based on rainfall events from September, 2009 to May, 2010. For the study period with 30 recorded rainfall events, GR and rainfall interception loss (I) totaled 164.8 and 61.2 mm respectively. The ratio of I:GR had a range of 19.5% to 100%, with 61.4% as the average value. During this period, the cumulative GR depths of 11, 10, and 9 rainfall events in autumn, winter, and spring were 43.6 mm (I= 65.8%), 72.6 (I= 55.1%), 48.6 mm (I= 62.9%), respectively. On the event scale, there was a strong logarithmic correlation between I:GR and GR in all seasons. As the size of rainfall events increased, the ratio of I:GR decreased. The results demonstrated that intercepted rainfall represents a considerable portion of GR in P.eldarica afforested regions of the semi-arid climate zone of Iran where soil moisture is a limiting factor in plant growth and productivity.