پديد آورندگان :
محمدزاده، حسين نويسنده استاديار Mohammadzadeh, H. , ابراهيم پور، صلاح الدين نويسنده ,
كليدواژه :
دشت مريوان , ايزوتوپ‌هاي پايدار , Saturation Indexes , Marivan plain , Cluster analysis , آناليز خوشه‌اي , stable isotope , نمايه‌هاي اشباع
چكيده فارسي :
درياچه‌ي زريوار، واقع در شمال غرب شهرستان مريوان، استان كردستان، يكي از مهم‌ترين درياچه‌هاي آب شيرين ايران است كه حفاظت و بررسي منابع آب موجود در حوضه‌ي آبريز آن ضروري مي‌باشد. در اين تحقيق، به منظور ترسيم خط ايزوتوپي اكسيژن (?18O) نسبت به دوتريم (?2H)، پي بردن به منشا توده‌هاي باران‌زا و رابطه بين منابع آب‌هاي سطحي و زيرزميني، بررسي فرايندهاي كنترل كننده‌ي شيمي آب و تعيين منشا كاتيون‌ها و آنيون‌ها، ضمن اندازه‌گيري پارامترهاي (TDS, EC, pH وT) در صحرا، از آب‌هاي جوي، سطحي (درياچه) و زيرزميني حوضه‌ي آبريز درياچه نمونه‌برداري شده است. بر اساس نتايج ايزوتوپي نمونه‌هاي آب باران، براي اولين بار رابطه خط ايزوتوپي آب‌هاي جوي منطقه مريوان به صورت ?2H=7.5 ?18O+9.1 تعيين شده است. ميانگين مقدار?18O در آب‌هاي جوي، زيرزميني و درياچه به ترتيب 3/8-، 0/7- و 5/5 درصد و ميانگين مقدار ?2H در اين منابع آبي به ترتيب 6/53-، 2/42- و 9/16 درصد مي‌باشد. داده‌هاي ايزوتوپي نشان مي‌دهند كه آب‌هاي زيرزميني منطقه از نزولات جوي منشا گرفته و بسيار كم تحت تاثير تبخير قرار گرفته‌اند. اما آب درياچه تحت تاثير شديد تبخير بوده است. با توجه به دوتريم مازاد (d) منشا ريزش‌هاي جوي اغلب توده‌هاي باران‌زا مديترانه‌اي مي‌باشند. بررسي‌هاي هيدروژيوشيميايي نشان مي‌دهد كه عامل اصلي كنترل كننده‌ي شيمي آب در منطقه هوازدگي سنگ‌ها بوده، و منشا كاتيون‌ها و آنيون‌ها در آب درياچه و آب زيرزميني منطقه اغلب طبيعي، ولي بعضي از يون‌ها (Cl-, SO42-) در آب درياچه علاوه بر طبيعي منشا غير طبيعي (ناشي از فاضلاب‌ها و كودهاي شيميايي) نيز دارا مي‌باشد. نمايه‌هاي اشباع نمونه‌هاي آب بيان كننده‌ي مقدار پايين كاني‌هاي تبخيري و زمان ماندگاري كم آب در آبخوان دشت مريوان مي‌باشد. آناليز خوشه‌اي پارامترهاي كيفي آب و مكان‌هاي نمونه‌برداري نشان مي‌دهد كه آب‌هاي زيرزميني اطراف درياچه اغلب از نظر كيفي شبيه هم و آب درياچه جز شمال و جنوب آن كيفيت نزديك به هم را نشان مي‌دهد و احتمالاً بيشترين نشت آب زيرزميني از سمت غرب و شمال به درون درياچه صورت مي‌گيرد. همچنين با توجه به بررسي تحليل عاملي در منطقه 3 عامل اصلي30/83 درصد تغييرات كيفي آب منطقه را كنترل مي‌كنند.
چكيده لاتين :
Zarivar Lake, located in west of Marivan -Kurdistan province, is an important natural freshwater body in Iran. Therefore, it is essential to investigate and to protect the water resources of the lakeʹs catchment area. In this research, to develop the Marivan meteoric water line (MMWL - ?18O vs. ?2H), to determine the surface (lake) and groundwater interactions, to investigate the factores effecting on water quality, and to find out the origin of cations and anions, water samples (rain, lake and ground waters) were collected during measurements of fild parameters (TDS, EC, pH and T ). Based on isotope results, the MMWL is obtained as ?2H = 7.5 ?18O + 9.0 and the average ?18O values of rain, groundwater and lake water are -8.3‰, -7.0‰ , and 5.5‰ , respectively, and ?2H values of these waters are -53.6‰, -42.2‰ , and 16.9‰ , respectively. Isotopic results also indicate that the origin of groundwater resources is meteoric water with minor evaporation lost, however, the lake water showes relatively high evaporation lost. The d-excess indicates that the influence of the Mediterranean water masses on this area. Bsed on hydrchemical results it seems that the composition of both groundwater and lake water is attributed to natural rock-dissolution proccesses, with anthropogenic sources (fertelizers, waste water, etc.) for some ions (Cl-, SO42) in the lake water. Mineral saturation indexes indicate the existence of very low amount of evaporative minerals, and low retention time of water within the aquifer. Cluster analysis of water quality parameters and sampling locations shows similarity amoung all groundwater samples taken around the lake. In addition, all lake water samples also have similar quality, except samples taken from North and South of the lake, and groundwater discharges into the lake from the North West area. The results of factor analysis indicate that three factors controlling about 83.3% of total sample variations.
