مر يا من؟ پيشنهادي درباره تصحيح يك بيت از شاهنامه

“Mar” (مر ) or “Man” (من ) ? A Suggestion on the Emendation of a Verse in the Shah-name

يكي از مسايل مهم و اساسي در تصحيح متن هاي كهن فارسي كه همواره بايد مورد توجه قرار گيرد، شناسايي ضبط هاي كهن كاذب در دستنويس هاست كه گاه به خاطر ريخت كاملاً فريبنده خود، مصحح را از تشخيص ضبط اصلي باز مي دارند. ضبط « مر ين » در مصراع ثاني بيت نخست از ابيات اگر كشته گشتي تو در چنگ اوي مر ين گرز و اين مغفر كينه جوي چـگونـه كشيـدي بـه مـازنـدران كـمند و كـمان، تير و گرز گران در شاهنامه فردوسي، يكي از اين ضبط هاي به ظاهر كهن است كه از ميان دوازده دستنويس اصلي مورد استفاده آقاي دكتر خالقي مطلق در تصحيح دفتر دوم، فقط در دستنويس فلورانس آمده و به عنوان قرايت دشوار به متن برده شده است؛ در حالي كه در يازده دستنويس اصلي ديگر (به علاوه در دستنويس سن-ژوزف ) به جاي « مر ين » ضبط « من اين» آمده است كه صحت و اصالت آن را شواهد و قراين متعددي تاييد مي كنند كه در حد امكان در مقاله حاضر گزارش شده اند.

One of the important and fundamental problems relating to the emendation of the old texts which has many claims to our attention is the recognition of the pseudo-archaic forms of the words in the manuscripts. Such readings, because of their tempting forms, sometimes, mislead the editors in identifying the original one. The reading of "mar-?n" ( مر اين ) in the second line of the first couplet excerpted from the Shah-name is one of such pseudo-archaic forms: اگر كشته گشتي تو در چنگ اوي مر ايـــن گرز و اين مغفر كينه جوي چـگونـه كشيـدي بـه مـازنـدران كــــمند و كـمــان تير و گرز گران Amongst twelve manuscripts of the Shah-name used by Dr. Khaleghi-Motlagh in editing the second volume, the reading of "mar-?n" has been recorded only in Florence manuscript and the editor has opted for this form as a lectio difficilior, whereas other original manuscripts (including the recently discovered manuscript in the Oriental Library of Saint Joseph University NC. 43, Beirut ) instead of "mar-?n" have "man-?n” ( من اين ( whose correctness and genuineness is confirmed by various evidences reported and commented on in the present article.