بررسي تاريخ‏ كاشت، كود بيولوژيك و كشت مخلوط بر عملكرد و كميت اسانس زيره سبز و شنبليله

Assessment of Planting Date, Biological Fertilizer and Intercropping on Yield and Essential Oil of Cumin and Fenugreek

به منظور بررسي عملكرد، اجزاي عملكرد و كميت اسانس دو گياه شنبليله (Trigonella foenum-graecum) و زيره سبز (Cuminum cyminum) در كشت مخلوط، تحت تاثير تاريخ هاي مختلف كاشت و كودهاي بيولوژيك، آزمايشي بصورت اسپليت پلات- فاكتوريل در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه فردوسي مشهد در سال زراعي 89-1388اجرا شد. فاكتور اصلي آزمايش شامل تاريخ كاشت در 3 سطح (15 آبان، 15 آذر و 15 اسفند) در كرت هاي اصلي و فاكتورهاي فرعي شامل الگوي كاشت در 3 سطح (كشت خالص زيره سبز، كشت خالص شنبليله و كشت مخلوط زيره سبز و شنبليله بصورت يك در ميان) و كود بيولوژيك در 3 سطح شامل كود نيتروكسين (ازتوباكتر+آزوسپريليوم)، سودوموناس و شاهد (بدون هيچ تيمار كودي) بصورت فاكتوريل در كرت هاي فرعي قرار گرفتند. اثر تاريخ كاشت بر كليه صفات مورد بررسي شنبليله و زيره سبز، بجز وزن هزار دانه و شاخص برداشت معني دار بود. عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك و عملكرد اسانس در هر دو گياه در تاريخ هاي كاشت پاييزه بيشتر از تاريخ كشت 15 اسفند بود. در تاريخ هاي كشت آبان و آذر درصد بوته ميري زيره سبز (بترتيب 72/7 و 67/7 درصد) در مقايسه با تاريخ كشت اسفند ماه (16/35 درصد) كاهش قابل ملاحظه اي را نشان داد . الگوي كشت مخلوط بر عملكرد دانه و اسانس دو گياه اثر معني داري كاهشي نشان داد. كودهاي بيولوژيك افزايش غير معني داري بر عملكرد اسانس زيره سبز و افزايش معني داري بر عملكرد اسانس شنبليله نسبت به تيمار شاهد داشت. بررسي نسبت برابري زمين (LER) نشان داد كه تاريخ كاشت سوم (15 اسفند) در مجموع داراي LER نسبتا بيشتري نسبت به تاريخ كاشت هاي اول و دوم (پاييزه) بود، كه خود نشان دهنده بروز بيشتر اثرات مثبت كشت مخلوط در تاريخ كاشت سوم مي باشد. همچنين تيمار كودي سودوموناس نسبت به نيتروكسين و تيمار شاهد داراي LER بالاتري بود. بطوركلي بيشترين عملكرد دانه و اسانس در زيره سبز در تيمار نيتروكسين و در شنبليله در تيمار كاربرد از سودوموناس در تاريخ كاشت آذر مشاهده شد.

In order to evaluate the effects of different planting dates and biological fertilizers on yield, yield components and essential oil content in Cumin (Cuminum cyminum) and Fenugreek (Trigonella foenum-graecum) intercropping, an experiment was conducted in a split-plot factorial arrangement in a randomized complete block design with three replications in research farm of Ferdowsi University of Mashhad in 2009-2010. The experimental treatments were planting date in three levels (5 November, 5 December and 5 March) assigned to main plots, planting pattern in three levels (sole crop of Cumin, sole crop of Fenugreek and intercropping) and fertilizer in three levels (control, Pseudomonas putida and nitroxin fertilizer including: Azotobacter chroococcum + Azospirillum lipoferum) were arranged as factorial layout in subplots. Result showed that there were significant differences between planting dates of cumin and fenugreek in terms of all studied criteria except in harvest index and 1000-seed weight. Seed, biological and essential oil yields of cumin and fenugreek were higher in fall planting dates compared to 5 March planting date. Percentage of infected cumin plants by diseases was decreased in November and December planting dates (7.72 and 7.67%, respectively) compared to March planting date (36.16%). Effects of planting patterns was significant in terms of seed and essential oil yield of cumin and fenugreek. Biological fertilizers had no significant effect on cumin oil yield and had significant effect on fenugreek essential oil yield compared to control treatment. Result showed that the LER for 5 March planting date was rather higher than fall planting dates which indicated the positive effects of cropping system in this planting date. Also, pseudomonas treatment had higher LER compared with nitroxin and control treatments. Generally, the higher seed and essential oil content of cumin and fenugreek were obtained in nitroxin and pseudomonas treatments, respectively, at November planting date.