تجزيه و تحليل چند متغيره براي صفات مرفولوژيك ، عملكرد دانه و اجزاي آن در ارقام بومي و اصلاح شده برنج

The Multivariate Analysis of Morphologic Traits , Grain Yield and Yield Componets of Native and Improved Rice Varieties

بررسي خصوصيات كمي جوامع گياهي همواره براي اصلاح كنندگان گياهي از اهميت خاصي برخوردار بوده است. در اين مطالعه، تعداد 110 ژنوتيپ برنج شامل 39 رقم بومي ايراني، 20 رقم اصلاح شده ايراني و 51 رقم اصلاح شده خارجي از نظر 14 صفت زراعي در قالب طرح لاتيس مستطيل در موسسه تحقيقات برنج كشور (رشت) مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه بين ارقام از نظر كليه صفات مورد مطالعه اختلاف معني‌داري وجود دارد كه دلالت بر وجود تنوع ژنتيكي بالا در بين آن ها مي باشد. ضرايب همبستگي نشان داد كه عملكرد دانه بيشترين ضريب همبستگي را با تعداد پنجه در بوته دارا بوده (699/0 rp= و 711/0rg=) و پس از آن صفات عملكرد تك خوشه (544/0 rp= و 572/0rg=) و تعداد دانه پر در خوشه (454/0 rp=و 455/0rg=) قرار داشتند. نتايج حاصل از تجزيه به عامل‌ها نشان داد كه هفت عامل اصلي و مستقل به نام‌هاي تيپ خوشه، عملكرد، طول، شكل بوته، شكل برگ، ريشك و دانه، 68/77 درصد از تغييرات كل داده‌ها را توجيه مي‌نمايند همچنين ضريب KMO برابر با 64/0 بود كه بيانگر مزيت نسبي استفاده از تجزيه به عامل‌ها بود. تجزيه خوشه‌اي به روش حداقل واريانس وارد، ارقام را در سه گروه و صفات را در شش گروه قرار داد. صحت گروه‌بندي حاصل از تجزيه خوشه‌اي با انجام تجزيه تابع تشخيص خطي در حدود 95 و 91 درصد براي گروه‌بندي ارقام و صفات بود. نتايج تجزيه به عامل‌ها و تجزيه خوشه اي يكديگر را تاييد نمودند.

Studies of genetic diversity of plant populations are very important tools for plant breeders. In this study, 110 rice genotypes, including 39 Iranian local, 20 Iranian improved and 51 foreign improved varieties were studied for 14 agronomic traits in the the rectangular lattice design at the Rice Research Institute of Iran (Rasht). The analysis of variance showed that there were significant differences between cultivars for all the studied traits that indicates high genetic diversity among cultivars. Correlation analysis showed that grain yield was highly correlated with tillers per plant (rp =0.669 and rg =0.711), single panicle yield trait (rp =0.544) and number of filled grains per panicle (rp=0.454 rg=0.455), respectively. The results of factor analysis showed that seven main factors including panicle type, plant yield, plant height, plant shape, leaf shape, awn and seed shape, explain 77.68 percents of the total variance. Also the KMO coefficient was 0.64 that showed the relative preference of using of analysis factor. Cluster analysis using wardʹs minimum variance method, classified cultivars and characters in three and six groups, respectively. The accuracy of the cluster analysis was measured with the discriminant function and the respected amount was about 95 and 91 percent for the grouped varieties and characters. Results of factor analysis and cluster analysis confirmed each other.