تخت رستم و مقبره كمبوجيه؛ آيا بناي ناتمام تخت‌رستم در پارس مي‌تواند مقبره كمبوجيه دوم باشد؟!

Can the Unfinished Structure of Takht-e Rustam in Pars BeConsidered as the Tomb of Cambyses II?

همان‌طوري‌كه مي‌دانيم تاكنون مقبره بسياري از پادشاهان بنام و مشهور هخامنشي مانند مقبره كورش كبير در پاسارگاد، مقبره داريوش اوّل، خشايارشاه، اردشير اوّل و داريوش دوم در نقش رستم و مقبره اردشير دوم، اردشير سوم و مقبره ناتمام داريوش سوم در تخت جمشيد شناسايي شده‌اند. اما از كمبوجيه دوم، فاتح مصر، مقبره شناخته‌شده‌اي باقي نمانده است. به-رغم گزارش يكي از الواح گلي تخت‌جمشيد كه در آن اشاره به مقبره كمبوجيه در نريزاش (Narezzash: نيريز) دارد ـ كه از جانب مديريت تخت‌جمشيد، ماهانه يك گوسفند جهت آيين ديني به آنجا ارسال مي‌گرديد ـ اما اكثر پژوهشگران به تكرار همان نظريه هرتسفلد اكتفا كرده‌اند كه وي براي اوّلين بار در سال 1935 م. بناي نيمه تمام مشهور به «تخت رستم» درشمال تخت جمشيد و در نزديكي نقش رستم را به عنوان مقبره كمبوجيه دوم مطرح كرد. در اين مقاله كوشش بر آن است تا با استفاده از داده‌هاي باستان‌شناسي، الواح و متون تاريخي به بررسي نظريه فوق‌الذكر بپردازد. براي اين منظور سعي شده است ابتدا به دوران كوتاه پادشاهي كمبوجيه دوم در ايران اشاره شود و سپس به بررسي موقعيت جغرافيايي و نيز آثار به جاي‌مانده از يك بناي سنگي مشهور به تخت رستم و در مجاورت آن يك كاخ سلطنتي و آثار نقش رستم ـ خصوصاً كعبه زرتشت كه همگي در منطقه شمال تخت جمشيد قرار دارند ـ پرداخته شود. در پايان نشان داده خواهد شد كه مجموعه آثار بر جاي مانده در شمال جلگه مرودشت يادآور آثار دشت پاسارگاد است كه به احتمال بسيار به وسيله كمبوجيه پي‌افكنده شده و بناي تخت‌رستم به احتمال زياد، طرح نيمه تمام مقبره كمبوجيه به سبك مقبره كورش مي‌باشد كه با مرگ نابهنگام وي و روي كارآمدن داريوش، نيمه‌تمام رها گرديد و پس از مرگش مكان ديگري در نيريز براي وي ساخته و در آن دفن شد.

As far as it is known, the tombs of many famous kings of Achaemenid Dynasty have been explored so far, such as the tomb of Cyrus the Great in Pasargadae, the tombs of Darius I, Xerxes the Great, Ardashir I and Darius II in Naqsh-e Rustam, the tombs of Ardashir II and Ardashir III and unfinished tomb of Darius III in Persepolis. However, there has been no identified tomb ascribed to Cambyses II the conqueror of Egypt. In spite of inscriptions on one of the clay tablets mentioning the tomb of Cambyses II to be in Narezzash (modern neyriz) – to the place where a sheep was monthly sent for ritual ceremonies by the governor of Persepolis – most researchers have sufficed to repeat Hertzfeld’s theory based on which he first announced in 1935 the unfinished structure of “Takht-e Rustam” in northern part of Persepolis and near Naqsh-e Rustam to be the tomb of Cambyses II. This paper tries to investigate into the above mentioned theory by using archeological data, tablets and historical texts. For this purpose firstly the short reign of Cambyses II is studied and then the geographical position and the remnants of a stone structure known as Takht-e Rustam, a castle next to it and Naqah-e Rustam historical places – particularly the Ka’aba of Zoroaster which are all located in the north of Persepolis. In the end it is indicated that the ruins in the north of Marvdasht plain are the reminder of Pasargadae plain which is very likely to be founded by Cambyses. Thus, the unfinished structure of Takht-e Rustam is most likely to be Cambyses’ tomb resembling the tomb of Cyrus the Great which was left incomplete due to his sudden death and succeeding of Darius. After he passed away, another tomb was built for him in Neyriz and was buried there.