پويايي توسعه و هم‌گرايي باروري در كشورهاي مسلمان

Development Dynamics and Fertility Convergence in Muslim Countries

در طول سه دهه گذشته باروري در كشورهاي مسلمان به طرز بي‌سابقه‌اي كاهش پيدا كرد. هدف از اين مقاله توصيف تفاوت در گذار باروري كشورهاي مسلمان در طول دوره 1980ـ2005 و بررسي نقش برنامه‌هاي توسعه و تنظيم خانواده در هم‌گرايي با سطوح و روندهاي جهاني باروري مي‌باشد. اين بررسي از نوع تحليل ثانويه است. جمعيّت آماري شامل 33 كشور با دست‌كم 50 درصد جمعيّت مسلمان است. داده‌ها عمدتآ از پايگاه داده‌هاي آماري برنامه توسعه سازمان ملل متّحد و بخش جمعيّت سازمان ملل متّحد گردآوري شده است. نتايج نشان مي‌دهد كه كشورهاي مسلمان سطوح باروري متفاوتي در مقايسه با سطوح باروري مشاهده شده در دنيا طيّ دوره مورد بررسي تجربه كرده‌اند. علاوه بر اين، كشورهاي مسلمان از نظر زمان‌بندي گذار باروري، ميزان كاهش باروري در طول دوره گذار، رسيدن به باروري سطح جايگزيني، و استمرار كاهش باروري متفاوت از هم مي‌باشند. براساس اين بررسي هم‌گرايي باروري در كشورهاي مسلمان پديده جديدي است كه در آستانه هزاره سوّم تجربه شده است. نتايج نشان مي‌دهد كه اين پديده ناشي از بهبود در شاخص توسعه انساني و گسترش استفاده از وسايل پيش‌گيري از حاملگي بوده است. براساس نتايج به‌دست آمده مي‌توان گفت اقدامات توسعه‌اي در راستاي بهبود شاخص‌هاي توسعه انساني از يك طرف و موضع‌گيري رهبران ديني و سياست‌گذاران كشورهاي مسلمان در پذيرش برنامه‌هاي تنظيم خانواده و ترويج استفاده از روش‌هاي پيش‌گيري از حاملگي از سوي ديگر، نقش مهمّي در روندهاي آينده باروري در كشورهاي مسلمان خواهد داشت.

Abstract: The aim of this paper is to describe the Muslim Countries differences in fertility transition during 1980-2005, and to study the role of family planning and national development programs on world fertility trends and convergences. This is a secondary analysis research. The statistical population includes 33 Muslim countries, a term referring to countries in which Muslims constitute at least 50 percent of the total population. The data is mostly taken from UNDP and United Nations Population Division for 2007 and 2008. The results show that Muslim countries experienced different fertility levels as compared with that of the world during 1980-2005. Moreover, Muslim countries varied remarkably in terms of timing of fertility transition, the pace of fertility reduction during the fertility transition period, attainment of replacement-level fertility, and continuing fertility decline. According to this study, fertility convergence in Muslim countries is a new phenomenon that appeared at the threshold of The 21st century. The results show that this phenomenon has been caused by the improvement in Human Development Index (HDI) and the spread of contraception in Muslim countries. Then, it is expected that more improvements in HDI and CPR lead to more convergence with global fertility levels and trends. Key Concepts: Muslim, Human Development Index, Fertility Convergence, Replacement-Level Fertility.