اقتصاد سياسي شهر در ايران پيشاسرمايه‌داري مطالعه موردي عصر صفويه

Political Economy of City in the Pre-Capitalist Iran:

در ادبيات ايران‌شناسي مفهوم شهر و اقتصاد شهريِ پيشاسرمايه‌داري به صور مختلف تعريف شده است. آن يا به‌مثابه تبعات ثانويه اقتصاد فيودالي و محل استقرار اربابانِ غايب از ده (رويكرد ماركسيست‌هاي روسي)، و يا به‌عنوان مكان استقرار بوروكراسيِ حكومتي براي مديريت منابعِ ارضي (رويكرد ماركسيست‌هاي آسياگرا) مفهوم‌يابي شده است. رويكرد سومي نيز وجود دارد كه شهر را محل تولدِ طبقه تجار ايراني مي‌داند، ليكن تجاري كه به‌دليل دخالت حكومت مستبد نتوانسته‌اند هنجارهايِ عقلانيِ رفتارِ اقتصادي را، همانند تجار غربي، نهادينه سازند (رويكرد وبر گرايان). در هر دو تعريفِ نخست، شهر فاقد منطقِ اقتصاديِ مجزا، و تابعِ اقتصاد روستايي است و در تعريف سوم نيز، شهرِ ايراني به شكل سلبي از روي مفهوم شهرِ غربي، به‌عنوان نمونه آرمانيِ شهر، تعريف مي‌شود. هر سه تعريفِ فوق، به‌دليل ساختار تيوريك‌شان توان شناسايي منطقِ اقتصاديِ مجزا براي اقتصادهايِ شهريِ ايرانِ پيشاسرمايه‌داري را نداشته و به تبع آن فاقد توان لازم براي مفهوم‌سازيِ مستقل از شهر ايراني هستند. اين مقاله با عنايت به نقايص تيوريكِ موجود در ادبيات ايران‌شناسي بر آن است تا با رويكرد ماركسيسم ساختاري، مفهومي مستقل از شهر ايراني در دوره پيشاسرمايه‌داري ارايه نمايد. يافته‌ها نشان مي‌دهد با كاربرد نظريه شيوه توليد خرده‌كالايي و نظريه مفصل‌بندي،مي‌توان تعريفي مستقل ازشهر ايراني در عصر پيشاسرمايه‌دارانه ارايه كرد.

Abstract: The concept of the Iranian pre-capitalist city, and that of its political economy, has been defined in different manners. It has been conceptualized as absent landlords settlement (soviet Marxist approach) or as place of governmental bureaucracy for land resource management (Asiatic Marxist approach). There is a third approach (Weberian approach) that defines the Iranian pre-capitalist city as the birth place of Iranʹs traditional bourgeoisie. But in the Iranian history rational and legal norms of Iranian traditional bourgeoisie have not been institutionalized because of despotic government intervention. In soviet and Asiatic approaches, pre-capitalist city lacks specific economic logic and it is subordinated to the rural economy. In the weberian approach, the medieval Western city as an ،ideal typeʹ is central in defining the Iranian pre-capitalist city. These approaches are fallacious in terms of their theoretical and epistemological stance which make their approach fall short of explaining Iranʹs pre-capitalist city specificities. This article claims that we can conceptualized a specific logic for Iranian pre-capitalist city by a new model based on structural Marxism which we have modified it as the Articulation of Modes of Production and Simple Commodity Production.