رديابي مولكولي ويروييد اگزوكورتيس مركبات و تعيين خصوصيات بيولوژيك نمونه هاي شبه‌اگزوكورتيس در استان مازندران‌

MOLECULAR DETECTION OF Citrus exocortis viroid AND BIOLOGICAL INDEXING OF EXOCORTIS - LIKE AFFECTED CITRUS TREES IN MAZANDARAN PROVINCE

علايم بيماري اگزوكورتيس به‌صورت پوسته پوسته شدن پايه نارنج سه برگچه اي (Poncirus trifoliata) و كوتولگي درختان مركبات در مناطق معدودي از مركبات كاري‌هاي مازندران مشاهده گرديده است. به منظور شناسايي و تعيين خصوصيات بيولوژيكي جدايه هاي ويروييد اگزوكورتيس، تعداد 30 نمونه در سال 1383 از دو منطقه مهم مركبات كاري مازندران جمع آوري و روي گياه محك بالنگ اتراگ (Citrus medica var. Etrog) كلون Arizona 861-S1 پيوند زده شد. در نهال هاي بالنگ پيوند شده علايم متفاوتي از خفيف تا شديد ديده شد. نتايج آزمون واكنش زنجيره اي پليمراز با نسخه برداري معكوس ( RT-PCR ) با آغازگر اختصاصي ويروييد اگزوكورتيس نشان داد، هجده نمونه كه علايم بيماري را نشان مي دادند حاوي ويروييد اگزوكورتيس بودند. در اين هجده نمونه، نوارهاي دي. ان. ا تشكيل شده با استفاده از كيت خالص سازي محصول PCR بازيافت و با روش آناليز چند شكلي فرم فضايي رشته هاي تك لا ( SSCP ) مقايسه و از نظر ترادف ارزيابي شدند. دي. ان. ا سه جدايه كه در SSCPمتفاوت به نظر مي رسيدند انتخاب و به همراه چهار جدايه ديگر كه مشابه بودند همسانه سازي و تعيين ترادف شدند. همرديفي ترادف هاي تعيين شده اختلاف دو تا سه نوكليوتيدي در ترادف سه جدايه را نشان داد ولي تفاوتي در ترادف چهار جدايه ديگر كه از نظر شدت بيماري‌زايي با هم متفاوت بودند ديده نشد. نتايج حاصل از عدم حضور ويروييد اگزوكورتيس در دوازده نمونه از نمونه هاي داراي علايم شبه اگزوكورتيس و هم‌چنين نتايج تعيين ترادف مبني بر عدم اختلاف در ترادف جدايه هايي كه از نظر خصوصيات بيولوژيك متفاوت بودند، اين احتمال را مطرح مي سازد كه علاوه بر ويروييد اگزوكورتيس مركبات عوامل شبه اگزوكورتيسي نيز مي توانند در ايجاد علايم بيماري و شدت بيماري‌زايي دخالت داشته باشند. اين اولين گزارش از بررسي مولكولي ويروييد اگزوكورتيس در درختان آلوده مركبات شمال ايران است.

The symptoms of exocortis disease including bark scaling on trifoliate orange (Poncirus trifoliata) rootstock and stunting of citrus trees have been observed in some citrus orchards of Mazandaran province. To study the biological properties of Citrus exocortis viroid (CEVd) isolates, thirty samples with various degrees of severity in exocortis symptoms were collected from three large citrus orchards of Mazandaran in 2004. Having graft-inoculated into Arizona 861-S1 Etrog citron (Citrus medica cv. Etrog), the samples caused variable symptoms on the inoculated citron plants. The results of reverse transcription-polymerase chain reaction (RT-PCR) with specific primer pairs for CEVd showed that eighteen samples with the symptoms of the disease were infected with CEVd. In these samples, the related DNA bands were purified using High Pure PCR Product Purification Kit (Roche, Germany) and prepared for single–strand conformation polymorphism (SSCP) analysis. The DNA samples of the seven isolates were selected based on their differences in SSCP and cloned in pTZ57R/T ( Fermentas ), and sequenced at SeqLab Company ( Germany ). Sequence analysis revealed the existence of two or three nucleotide in the sequences of three isolates, while there were no differences in the sequences of the other four isolates despite the differences in the symptoms produced in citron. It seems that exocortis disease is caused by exocortis-like agents other than CEVd in Mazandaran. This is the first report on molecular characterization of CEVd in the infected citrus plants in Iran.