مروري بر ژيوشيمي و ايزوتوپ Rb/Sr و Sm/Nd توده‌هاي نفوذي گرانيتوييدي ژوراسيك مياني و ترشياري: ديدگاهي نوين بر تكتونو‌-‌ ماگماتيسم و كاني سازي اين دوره زماني ايران

Overview of the geochemistry and Rb/Sr, Sm/Nd isotopes of Middle Jurassic and Tertiary granitoid intrusions: a new insight on tectono-magmatism and mineralization of this period in Iran

در دوره زماني ژوراسيك مياني يكي از شديدترين رخداد‌هاي ماگماتيسم در ايران رخ داده است. از جمله توده‌هاي نفوذي گرانيتوييدي اين دوره مي‌توان به توده يا كمپلكس‌هاي نفوذي اليگودرز، الوند، آستانه، بروجرد، ملاير و چاه دزدان در زون سنندج- سيرجان، شيركوه و آيركان در زون ايران مركزي و شاه كوه، سرخ كوه و كلاته آهني در بلوك لوت اشاره كرد. اغلب اين توده‌هاي نفوذي از نوع پرآلومينوس‌‌ بوده و در سري كالك آلكالن پتاسيم بالا جاي مي‌گيرند. نسبت CaO/Na2O (12/0-37/8) منشا فقير از رس را براي توليد ماگماي بيشترينه اين توده‌هاي نفوذي پيشنهاد مي‌دارد. در نمودار توزيع عناصر نادر خاكي نرماليزه شده به كندريت عناصر نادر خاكي سبك (LREE) غني شدگي چنداني نسبت به عناصر نادر خاكي سنگين (HREE) ندارند و الگوي نسبتاً مسطحي را نشان مي‌دهند. همچنين در اين نمودار عنصر Eu آنومالي منفي دارد كه نشان‌دهنده شرايط احيايي تشكيل ماگما و يا منشا گرفتن آن از عمق پايداري پلاژيوكلاز است. نمودار عنكبوتي نرماليزه شده نسبت به بخش تحتاني پوسته قاره‌اي غني شدگي عناصر ليتوفيل با شعاع يوني بزرگ (LILE) مانند K, Cs, Rb و عناصر خاكي كمياب سبك (LREE) ( ( La, Ce و كاهيدگي عناصر Ba,Nb,Ta,Sr,Ti را نشان مي‌دهد. مقادير اوليه ايزوتوپ 87Sr/86Sr اين توده‌ها بين 70609/0 تا 71938/0 و مقدار اوليه ?Nd آن منفي و بين 51/6- تا 1/1- در تغيير است كه نشان‌دهنده منشا گرفتن ماگما از پوسته قاره‌اي است. شواهد ژيوشيميايي و ايزوتوپي اين توده‌هاي نفوذي را با منشا پوسته قاره‌اي، تيپ S و حاصل از برخورد قاره‌ها معرفي مي‌نمايد. شواهد زمين‌شناسي همچون توقف در رسوب گذاري، دگرگوني ناحيه‌اي، جاي گيري افيوليت و نيز كانه‌زايي مرتبط با زون برخورد قاره‌ها، تاييدي بر برخورد بين دو صفحه ايران و عربي در دوره زماني ژوراسيك مياني است.

One of the most intensive occurrences of magmatism in Iran was in the middle Jurassic period. Among the granitoid intrusions in this period as discrete bodies or complexes can be pointed to Aligoodarz, Alvand, Astaneh, Boroujerd, Malayer, and Chah-Dozdan in the Sanandaj-Sirjan zone; Shir-kuh and Ayrakan in the Central Iran zone; Shah-kuh, Sorkh-kuh and Kalateh-Ahani in the Lut Block. These granitoids are mostly peraluminous and belong to high-K calc-alkaline series. CaO/Na2O ratios (0.12 to 8.37) mostly suggest a clay-free source for formation of the intrusive rocks magma. Chondrite-normalized Rare Earth Elements (REEs) diagram do not display high enrichment of Light Rare Earth Elements (LREEs) than Heavy Rare Earth Elements (HREEs) and general pattern is relatively flat. In addition, diagram shows Eu negative anomaly, which can be attributed to indicate reducing conditions in formation of magma and/or magma derived from plagioclase depth as source. The lower continental crust-normalized spider diagram indicates enrichment in LILE (Rb, Cs, and K) and LREE (La and Ce) and depletion in Ba, Nb, Ta, Sr, and Ti. Initial 87Sr/86Sr ratios are 0.70609 to 0.71938 and initial ?Nd values are negative (from -6.51 to -1.1) indicating that magma derived from continental crust. Geochemical and isotopic evidence of the intrusive rocks shows continental crust origin (S-type granitoid) and due to continental collision. Geological findings such as stop in sedimentation, regional metamorphism, ophiolite displacement, and continental collision-related mineralization confirm continental collision between Iranian and Arabian plates in the Middle Jurassic period.