بازخواني تحولات تجاري صنعت فرش در عصر صفوي

Review of Trade Changes of Carpet Industry in the Safavid Era

به باور بسياري از متفكران و مورخان تاريخ ايران در دوران اسلامي، عصر صفوي همواره به‌عنوان شكوه‌مندترين و مقتدرترين حكومت ملي- مذهبي با حاكميت دولت مركزي شناخته شده است. در اين دوره با ايجاد زيرساخت‌هاي نوين حكومتي در عرصه‌هاي مختلف سياسي، اقتصادي و فرهنگي، تحولي شگرف در حيات اجتماعي جامعه عصر صفوي رخ داد. در پويايي حيات اجتماعي صفويان، مولفه‌هاي اقتصاد و تجارت و فراهم نمودن زيرساخت‌هاي اجرايي آن نقش مهمي را ايفا كرده، به‌طوري كه از اولويت‌هاي اصلي در سياستگذاري كلان شاهان صفوي محسوب مي‌شده است. ظرفيت‌هاي قابل تامل در صنعت فرش با وجود مراكز تهيه مواد خام نظير ابريشم، كتان، پنبه و همچنين توليد فرش‌هاي ممتاز در كارگاه‌هاي بافندگي شهرهاي اقتصادي اين دوره، بستر‌هاي لازم را براي بالفعل نمودن تجارت كالاي راهبردي فرش فراهم ساخت. در اين مقاله سعي شده با بهره‌گيري از رويكرد تحليل تاريخي و بررسي تاريخ‌هاي معتبر عصر صفوي و سفرنامه‌هاي اروپاييان، به نقش و جايگاه صنعت فرش در تجارت خارجي حكومت صفوي پرداخته شود. همچنين در پژوهش حاضر تلاش شده به اين پرسش اصلي كه شهرهاي با عملكرد اقتصادي چه نقشي در فرايند تجاري شدن صنعت فرش داشته‌اند، پاسخي منطقي داده شود.

Abstract According to the thinkers and historians of Iran history during Islamic epoch, The Safavid era has always been recognized as an era with most magnificent and powerful national-religious state including the controlling central government. Due to establishing new government infrastructures for politics, economics and culture in this epoch, a marvelous revolution happened in the social life of Safavid era; among such infrastructures, economic and commerce factors were especially of great importance for an operational platform to such an extent that it became one of the most critical priorities of grand policy-making of Safavid kings. Considerable capacity of carpet industry due to presence of many centers providing raw material such as: silk and cotton, and also the production and preparation of invaluable carpets in the carpet workshops of economic cities of Safavid era, paved the path for the development of carpet trading as a strategic commodity. In this paper, it has been tried to clarify the status of carpet industry in the foreign trading policy of the Safavid era using a historical analysis approach and reviewing reliable history books covering that era and also travelogues of European travelers in Safavid epoch. This paper also tries to provide a reasonable answer to the question that what the role economic cities played in industrialization of carpet industry .