مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - بررسي و ارزيابي نقاط قوت و ضعف شاخص شدت خشكسالي پالمر در پايش خشكسالي‌ها

چكيده فارسي :

خشكسالي يك دوره كوتاه مدت يا بلند مدت خشك است كه تخليه منابع آبي پنج گانه را باعث مي‌شود و بدليل وابستگي بشر و اكوسيستم به موجوديت آب در اين منابع، اثرات اين پديده گسترده و شديد است. خشكسالي بعنوان يك حادثه خيلي پيچيده كه از بروز يك يا چند دوره خشك بوجود مي‌آيد، اثرات زيانبار اقتصادي، اجتماعي و محيطي زيادي را در يك بازه يك ساله بجا مي‌‌گذارد. بنابراين پايش دوره‌هاي خشك و به تبع آن خشكسالي‌ها و ارزيابي روند تغييرات آنها با استفاده از شاخص‌هاي مناسب مي‌تواند تصميم‌سازان، تصميم‌گيرندگان و مديران اجرايي كشور را به سمت تبديل وضعيت از مديريت بحران به مديريت ريسك سوق دهد. ضرورت پايش و تعيين پارامترهاي مرتبط با خشكسالي و استفاده از يك كميت عددي قابل محاسبه بعنوان يك ابزار مناسب مديريتي و برنامه‌ريزي، محققان را بر آن داشته تا شاخص‌هايي را جهت پايش خشكسالي ارايه دهند. از جمله اين شاخص‌ها مي‌توان به شاخص شدت خشكسالي پالمر اشاره كرد. تحليل‌هاي حاصل از تحقيقات انجام شده در ايستگاه سينوپتيك زاهدان و بررسي مطالعات در ديگر نقاط دنيا نشان داد، اگرچه شاخص شدت خشكسالي پالمر داراي معايب خاص است، اما با داشتن نقاط قوت مناسب، بعنوان يك شاخص نيرومند براي تعيين زمان وقوع، زمان خاتمه، شدت و مدت دوره‌هاي خشك و در نهايت خشكسالي مطرح است. بررسي‌ مقادير اين شاخص براي ايستگاه سينوپتيك زاهدان نشان داد كه اين شاخص بخوبي روند تغييرات بارندگي نسبت به شرايط نرمال و وقوع ترسالي و خشكسالي را نشان مي‌دهد. نتايج در ايستگاه زاهدان نشان داد كه در طي دوره آماري 51 ساله، از سال 1951 تا 2001 ميلادي در اين منطقه، 139 دوره خشك با تداوم در 68 درصد اوقات، 67 دوره مرطوب با تداوم در 25 درصد و 24 دوره نرمال با تداوم در 8 درصد اوقات بوقوع پيوسته است. ضمناً طولاني‌ترين خشكسالي منطقه با 61 ماه تداوم، از تاريخ 2/1977 شروع و تا مورخ 2/1982 ادامه داشته كه اين خشكسالي بيش از 5 سال در منطقه حاكم بوده است.