تغييرناپذيري پارامترها در نظريه سوال پاسخ و تحليل عاملي تاييدي: توصيف و مقايسه دو رويكرد براساس داده‏هاي تجربي

زمينه: بحث تغييرناپذيري سوال‏ها و آزمون‏ها در سنجش از اهميت فراواني برخوردار است. هدف: پژوهش حاضر با هدف مقايسه تغييرناپذيري پارامترها براساس دو رويكرد سوال پاسخ و تحليل عاملي تاييدي انجام گرفت. روش: ابتدا مباني هر دو رويكرد پيرامون تغييرناپذيري اندازه گيري مورد بحث قرار گرفت و سپس شيوه هر دو رويكرد در تغييرناپذيري پارامترهاي سوال براساس يك نمونه داده تجربه حاصل از آزمون بين‏المللي پيشرفت در خواندن (PIRLS) كه پاسخ 5000 دانش‏آموز ايراني (2500 دختر و2500 پسر) در سال 2006 به 6 سوال مقياس نگرش نسبت به خواندن بود مقايسه گرديد. يافته‏ها: نتايج تحليل داده‏ها نشان داد كه سوال 6 براساس هر دو رويكرد داراي سوگيري است، هر چند كه نتايج هر دو رويكرد در خصوص سوال‏هاي 1، 3 و 4 متفاوت بود. سوال 1 براساس رويكرد سوال پاسخ و سوال‏هاي 3 و4 براساس رويكرد تحليل عاملي تاييدي داراي سوگيري تشخيص داده شدند. بحث و نتيجه گيري: يافته‏هاي پژوهش حاكي از آن بود كه هنگام بررسي هاي مربوط به تغييرناپذيري پارامترها، از روش‏هاي موجود در هر دو رويكرد سوال پاسخ و تحليل عاملي تاييدي استفاده شود و صرف قضاوت براساس نتايج يك روش مي‏تواند بسيار گمراه كننده باشد. به علاوه، در نظر گرفتن عرض از مبدا در مدل اندازه‏گيري به هنگام بررسي تغييرناپذيري و تفاوت توزيع توانايي گروه‏ها و تاثير آنها روي تغييرناپذيري نيز بايد مورد توجه قرار گيرد.

Background:Discussion about invariance of questions and tests is an importantissue in assessment. Objectives: The present study was conducted to compare the invariance of the parameters in item-response theory and confirmatory factor analysis. Methods:After reviewing the related basics of each approach, the researcher compared the invariance of the parameters in eachapproach based on empiricaldata result from International Reading Literacy Study (PIRLS) Test. The sample was 5000 Iranian students (half female and half male)in 2006 who responded to six questions which were related to the scale of attitude toward reading. Results: Data analysis showed that question 6 is biased using both item-response theory and confirmatory factor analysis. The results, however, were different considering questions 1, 3 and 4. Question 1 was found to be biased based on item-response theory only; questions 3 and 4, on the other hand, were found to be biased based on confirmatory factor analysis. Conclusion: It is suggested that both approaches be employed when deciding on the invariance of the parameters, since making decisions otherwise will be misleading. Also, it is offered that intercept and differences in the distribution of the ability of the groups and their effects on the invariance be considered as primary.