مقايسه قلمرو بيابان هاي ايران از جنبه ژيومورفوكليماتولوژي

The compare of geomorphoclimatological deserts domain of Iran

تعيين قلمرو بيابان ها نيازمند دستيابي به اطلاعاتي از پارامترهاي محيط طبيعي است كه اثر متقابل آنها به صورت مشترك در پيدايش ويژگي هاي بيابان دخالت دارند در اين مقاله مناطق بياباني ايران از ديدگاه ژيومورفولوژي و اقليم شناسي مورد مطالعه و تفكيك قرار گرفته است. بدين منظور پس از تهيه لايه هاي اطلاعاتي مربوط به معيارهاي سنجش مناطق بياباني، شاخص هاي مربوط به هر عامل در مناطق مورد مطالعه تعيين گرديد. به طوريكه در عامل اقليم؛ ميزان بارندگي، ضريب تغييرپذيري بارندگي، ضريب بي نظمي بارش، شدت ميانگين باران روزانه، دامنه مطلق و ميانگين دماهاي ماهانه و سالانه، ميزان تبخير و براي عامل ژيومورفولوژي رخساره هاي خاص بياباني مانند دشت سرها، ماسه زارها و تپه هاي ماسه بادي، بدلندها، گنبد هاي نمكي، دشت هاي ريگي، دق ها و جلگه هاي رسي، بسترهاي طغياني مسير شبكه آب ها، كويرها و مانداب هاي شور و امثال آن شناسايي و به صورت رقومي تفكيك گرديد. با بررسي كارگاهي و كنترل ميداني نقشه هاي تهيه شده در طول مدت پژوهش و اطمينان از صحت كارهاي انجام شده و همچنين تعيين سيستم مختصات1 كشوري و زمين مرجعي2 و انتخاب نقاط كنترل و راهنما، با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) نقشه سراسري بيابان هاي اقليم شناسي و ژيومورفولوژي ايران تهيه شد. سپس با تلفيق دو نقشه مذكور ميزان اشتراك و انفكاك آنها مشخص گرديد. نتايج حاصل نشان داد مساحت مناطق بياباني ايران از جنبه اقليم شناسي معادل 700991 كيلومتر مربع و از ديدگاه ژيومورفولوژي287316 كيلومتر مربع مي باشد. همچنين تلفيق دو لايه اقليم و ژيومورفولوژي نشان داد كه ميزان اشتراك دو لايه مذكور در تعيين مناطق بياباني 7/24 درصد است

In order to recognize and mapping domains of the real deserts, it is needed to gather a tremendous data and information regarding environmental parameters such as Geology, Geomorphology, Climatology, Hydrology, Pedology and Vegetation cover. In fact these environmental parameters and their interaction effects lead to form and develop the real deserts. in this paper was tried to study specification of desert areas related to climatically and geomorphologic factors. In climatology, these factors are the amount of precipitation, coefficient of variation, irregularity coefficient and daily average intensity of precipitation, annual average temperature and amount of evaporation which were calculated for each station in every study province separately. In geomorphology, by using geological and topographic maps with scale; 1:250000 and ETM satellite images and combination of their data, the geomorphologic features for desert such as; pedimonts, badlands, salty dome and evaporate formation, salty flats, sand dune hills, reg and etc. Segregated for every study province as a digital map. After controlling maps in field and laboratory, we prepared a country map with distinct Coordinate System and Georeference and transferred province maps to country map. After digitizing final maps, the results showed that; the whole areas which known as climatology and geomorphology deserts are respectively (700991&287316 km2) of Iran map. each individual layers covers different desert area on the map. Thus, if climatic parameters are used to determine desert area only 42.9% of Iran is accounted, while if the geomorphologic parameters are used, 17.4% of Iran is known as a desert. Crossing and matching of two layers (common parts of overlaying) was 24.7% of the geomorphoclimatological deserts of Iran