عقل نظري در ترازوي عرفان بررسي ديدگاه قونوي

Theoretical Reason in the Balance of Mysticism A Study of Qunavi’s Viewpoints

چكيده: انتقاد از عقل نظري در دو مكتب ذوقي خراساني و عرفان نظري مكتب ابن عربي دو صورت مختلف يافته است. در عرفان خراساني بيشتر بر تقابل آن با عشق و ناتواني‌اش از همراهي با عشق در طي طريق سلوك تاكيد شده است. اين تلقي بيشتر بر ناتواني عقل در تحريض بر عمل و ورود در حيطه عرفان عملي متكي است. در عرفان نظري بر ناتواني‌هاي عقل در حوزه ادراك و توجه به محدوديت‌هاي عقل نظري در درك حقايق تاكيد مي‌‌شود. ساحت‌هايي از حقيقت، وراي ادراك عقل وجود دارند كه بايد به طريق ديگري از حقايق مرتبط با آن ساحات آگاه شد. صدرالدين قونوي از برجستگان مكتب عرفان نظري است كه بر اثبات ناتواني‌هاي عقل نظري با استفاده از براهيني كه مقدمات آن‌‌ها متخذ از فلسفه و برخي متخذ از عرفان است، در اين راه تلاش كرده است. براهين او را حمزه فناري جمع و تلخيص كرده است، براهين يادشده از قوت و ضعف يكساني برخوردار نيستند و ازاين‌جهت تقدم و تاخر دارند. در اين نوشته با بررسي و تبيين ادله مذكور ميزان توفيق آن‌ها در اثبات مدعا، مورد ارزيابي قرار گرفته است

Criticism of theoretical reason in the history of Islamic mysticism and in the schools of thought of Khorasani and Ibn Arabi are reflected in two different ways. In Khorasani mysticism emphasis has been laid on its incapability to accompany love in the course of wayfaring. This approach is mainly based on incapability of reason to encourage practice and involvement in the realm of practical mysticism. In theoretical mysticism emphasis is laid on incapability of reason in the field of understanding and attention to the limitations of theoretical reason in understanding the truths. There are arenas of the truth beyond the understanding of reason which should be understood through other ways related to those truths. Sadruddin Qunavi, a renowned figure in the field of theoretical mysticism, through relying on arguments based on philosophy and mysticism has tried to prove the incapability of theoretical reason. His arguments have been collected by Hamzeh Fanari. Attempts have been made in the present paper to review and assess the said arguments to find out their capability for proving this hypothesis.