استناد فقهي به مذاق شريعت در بوته نقد

Critique of Juridical Reference to the Taste of Shariʹʹa

مذاق شريعت از نهادهايي است كه به صورت گسترده، ولي پراكنده در دو سده اخير در متون فقهي و استدلال‌هاي فقيهان به كار گرفته شده است. با وجود گستردگي استناد به مذاق شريعت، اين نهاد به صورت مستقل كمتر مورد بررسي دقيق قرار گرفته است. نوشتار حاضر در صدد است موارد و چگونگي به‌كارگيري مذاق شريعت را اعم از استقلالي (مبيّن اراده شارع) و ابزاري (مانند تفسير مقصود شارع) در نوشته‌هاي فقهي بررسي كند. افزون بر اين، مقاله حاضر مي‌كوشد ضمن پرداختن به چيستي مذاق شريعت و تحليل آن، مولفه‌هاي اين نهاد را واكاوي كند و آن را با مقاصد شريعت بسنجد. نقد و ارزيابي نهاد مذاق شريعت در استدلال‌هاي فقيهان و پيشنهاد نهادهاي جايگزين، موضوع ديگري است كه نوشتار حاضر به آن مي‌پردازد.

Taste of Shariʹa is among rules which have been extensively but dispersedly employed by the jurists and in their juridical argumentations in the recent centuries. In spite of extensive uses made of the rule of taste of Shariʹa, this rule has not been so widely and independently discussed. The present writing is to discuss cases in which this rule is used and the way it is used in juridical writings whether independently (which states the will of the Legislator) or in an instrumental manner (for example to interpret the intention of the Legislator). In addition to discuss and analyze the nature of the taste of Shariʹa, the present writing tries to analyze this rule and evaluate it against the intents of Shariʹa. Critique and evaluation of the rule of the taste of Shariʹa and proposing alternative rules concern the other subject which will be discussed in the present writing.