ضمانت اجراي شرط فعل حقوقي

Sanction of Condition of Legal Performance

شرط ضمن عقد به سه دسته: «شرط فعل»، «شرط صفت» و «شرط نتيجه» تقسيم مي‌شود. شرط فعل نيز به نوبه خود به دو دسته تقسيم مي‌شود: 1. شرط فعل مادي مثبت (مانند تعميركردن اتومبيل) يا منفي (مانند نساختن طبقه اضافي بر طبقات فعلي ساختمان)؛ 2. شرط فعل حقوقي مثبت (مانند فروختن مبيع به شخص معيّن يا ابرا ذمه بدهكار) يا منفي (مانند نفروختن مبيع به شخص خاص). موضوع اصلي اين مقاله، بررسي نظريات فقهي و حقوقي درباره تصرفات حقوقي منافي با شرط فعل حقوقي يا به تعبيري ضمانت اجراي شرط فعل حقوقي است؛ بنابراين شرط صفت و نتيجه و نيز شرط فعل مادي، از محل بحث ما خارج‌اند. پرسش اصلي اينكه اثر حقوقي مخالفت با چنين شرطي از نظر فقهي و حقوقي چيست؟ آيا در اين موارد بايد احكام عمومي ضمانت اجراي امتناع از شرط فعل را اعمال كرد يا براي اين نوع شروط بايد ضمانت اجراي خاصي در نظر گرفت؟ درباره تصرف منافي با شرط فعل، سه نظريه عمده وجود دارد: «بطلان»، «صحت» و «عدم نفوذ» كه اين مقاله به تقويت نظريه سوم مي‌پردازد. بدين‌منظور، نخست به بررسي وضعيت اين‌گونه تصرفات در فقه شيعه و سپس در حقوق ايران مي‌پردازيم.

Proviso is divided into three groups: provision, condition of description, and condition of corollary. Provision is, in turn, divided into two groups: 1. material condition of performance (for example repairing an automobile) or non-performance (for example not building a storey above the existing storeys); 2. legal condition of performance (for example, selling the subject to a certain person or the release of someone from a debt) or legal condition of non-performance (such as not selling the subject to a certain person). The main theme of the present article concerns juridical and legal doctrines about legal intervention which are in conflict with the legal condition of performance. In other words, it concerns sanction for legal performance. Thus, condition of description, condition of corollary, and material condition of performance are out of the scope of the present article. The main question is "what is the legal impact of such a condition from a juridical and legal viewpoint?" Should, in this regard, general rules of sanction for refusal of condition of performance be executed? Or, for such conditions, particular sanctions should be considered? Concerning interventions which are in conflict with the condition of performance, there are three ideas: "nullity", "validity" and "invalidity". The present article puts emphasis on the third idea. To do so, at first, the author will go to discuss such interventions according to Shiʹi jurisprudence, and then on the basis of Iranian legal system.