الگوهاي هندسي در فرش صفوي

Geometrical Patterns in the Safavid Carpets

اين مقاله به بررسي تناسبات هندسي پنج نمونه از شاخص‌ترين طرح‌هاي فرش صفوي، به‌عنوان يكي از مهم‌ترين سبك‌هاي هنر فرش در ايران مي‌پردازد. فرايند بررسي شامل استفاده از روش‌هاي هندسي انتقال اندازه‌ها و جستجوي يافتن سنجه (مدول) مبنا براي تشخيص تناسب در فرش با هدف تعيين و مقايسه اندازه سنجه‌ها نسبت به يكديگر بوده است. سپس يافته‌هاي حاضر با تحقيقات و تناسبات هندسي مرجع در هندسه ايراني مقايسه شده است. در نهايت با هدف تعيين منشا اين نظام تناسبات، نتايج بررسي حاضر با تناسبات خاص موجود در هنرهاي تزييني دوره‌هاي تيموري، ايلخاني و سلجوقي كه بر اساس نظريات محققان داراي تناسبات خاص و ويژه هستند، مقايسه شده است. نتيجه بررسي نشان مي‌دهد فرش‌ها از تناسبي هندسي در كليت خود برخوردار هستند. اين تناسب ويژه شامل نسبت‌هاي مشخصي است كه بين نقوش و ابعاد فرش و به‌طور كلي در تناسبات كل و جز برقرار است.

This article aims at studying the geometrical proportions of five types of most outstanding designs of Safavid carpets as one of the most important styles in carpet art of Iran. This research has been conducted using geometric methods of translation of measures and finding the basic module for identifying the proportions in carpets for to determination and comparison of modules with each other. Then the findings of the research have been compared with reference geometrical proportions of the Iranian geometry. Ultimately, the findings of this paper have been compared with special proportions present in decorative arts of the Timurids, Ilkhanid, and Seljuk periods, which possess special and specific proportions according to researchers, in order for determining the origin of this system of proportions. The results indicate that the carpets have general geometrical proportions. Such proportions include certain proportions between the pattern and dimensions of carpets.