الزامات و موانع بودجه‌ريزي عملياتي سازمان‌ها بر اساس «مدل سه‌عاملي شه» مورد مطالعه: شركت برق منطقه‌اي تهران

Barriers on Operational Budgeting and Financial Mechanisms based on Sheh triple model (Case Study: Tehran Regional Electric Power Distribution Co.)

بودجه‌ريزي عملياتي، به‌عنوان يكي از مكانيزم‌هاي اصلاحي حساس و برجسته مالي و حسابداري شركت‌هاي موفق، در دهه‌هاي اخير، عامل تمايز و برتري براي سازمان ‌هاي پيشگام دنيا تلقي شده است. درحالي‌كه اين روش بودجه‌ريزي، به ويژه در بخش دولتي، كارآمدي خود را به اثبات رسانده است، سوالي كه امروزه در زمينه پياده‌سازي اين ابزار كارآمد مديريتي مطرح مي‌شود اين است كه "چرا تنها تعداد معدودي از دولتها از بودجه‌ريزي عملياتي به‌صورت معني‌دار و كامل استفاده مي‌كنند؟" و "چه الزامات و نيازهايي مي‌بايد به‌منظور اجراي كامل و مناسب بودجه‌ريزي عملياتي از سوي شركتهاي دولتي درنظر گرفته شود؟" در راستاي پاسخ به سوالات اشاره‌شده، مقاله حاضر در تلاش است تا ضمن ارايه ادبيات مختصري از مباحث بودجه‌ريزي- و بويژه بودجه‌ريزي عملياتي ـ با الگوگيري از "مدل سه‌عاملي شه "، به شناسايي و اولويت‌بندي عوامل و معيارهاي معرف موانع پياده‌سازي بودجه‌ريزي عملياتي سازمان‌هاي دولتي ايران بپردازد. آزمون‌هاي آماري مورد استفاده به‌منظور بررسي 3 فرضيه اصلي و 9 فرضيه فرعي طرح‌شده از سوي محققان، t تك‌نمونه‌اي و فريدمن مي‌باشد كه بر اساس نتايج آزمون اول، فرضيه‌هاي اصلي اثبات گرديد و از 9 فرضيه فرعي، تنها دو معيار توانايي ارزيابي عملكرد و اختيار قانوني به‌عنوان عامل بازدارنده در اجراي بودجه‌ريزي عملياتي در نظر گرفته نشدند و بر اساس نتايج آزمون دوم، از بين متغيرهاي اصلي، بازدارندگي عامل توانايي و سپس عامل پذيرش در پياده‌سازي بودجه‌ريزي عملياتي در بيشترين ميزان است و معيارهاي توانايي فني، اختيار سازماني، اختيار رويه‌اي و پذيرش‌هاي سياسي و انگيزشي (با امتيازهاي برابر) در بيشترين رده‌هاي ممانعت از پياده‌سازي بودجه‌ريزي عملياتي در سازمان مورد مطالعه جاي گرفته‌اند.

In recent decades, Operational budgeting is a privilege factor for world leader organizations as one of important and outstanding reformative financial mechanisms and successful firms accounting. Though this method in budgeting has proved its own efficiency, especially in public sector, nowadays some questions are still asked in using this method: "Why do few states use operational budgeting meaningfully and properly?" and "which requirements must be considered to perform proper and suitable operational budgeting by public companies?" To answer the above mentioned questions, this paper first tries to offer a brief literature from budgeting issues-especially operational budgeting- based on "Sheh triple model" and then identify and prioritize factors and criteria as barriers in operational budgeting implementation of Iran public organizations. To measure 3 main hypotheses & 9 second hypotheses, researches have used 2 statistical tests: One Sample T test & Fridman test. Based on first test results, all main hypotheses have been accepted and 2 second hypotheses – performance appraisal ability & legal authority – among 9 second hypotheses have been rejected. Based on secondary test results, ability is identified as a main deterrent factor and acceptance is placed in next rank and criteria of technical ability, organizational authority, procedural authority and political-incentive acceptance (with the same points) in sequence are placed as highest degree of barrier from operational budgeting in studied organization. Keywords: Sheh model, Ability, Authority, Acceptance, Operational budgeting.