مراتب نقد آراي محمد حسين ناييني بر ليبراليسم

The Status of the Critiques stated by Mohammad Hoseyn Naeini on Liberalism

برخي ليبراليسم را «نظريه‌ي مدرن تمدن غرب» در دوران معاصر مي‌دانند. اين انديشه، به صورت واقعي يا وارونه به كشورهاي ديگر، از جمله ايران سرايت كرده است و گروهي با آن همراه شدند و آن را پذيرفتند و عده‌اي نيز با آن به مقابله برخاستند و آن را طرد يا نقد كردند. محمدحسين ناييني از نخستين كساني است كه با ابعاد ليبراليسم مواجه شده و در مورد آن براي جامعه‌ي ايرانيِ متناسب با مباني اسلامي و با عطف توجه به مفاهيم و آموزه‌هاي جديد، نظر داده است. با توجه به رويكرد وي از منظر انتقادي، اين مقاله بر آن است تا به بررسي سطح آراي او درباره‌ي ليبراليسم، بپردازد. از آنجا كه ناييني در دوران جديد، آرايي متناسب با شرايط زمان مطرح مي‌كند، همچنين با توجه به مساله بودن «ليبراليسم» و تبلور آن در بحث «نزاع سنت و تجدد» در جامعه‌ي ايران، بررسي ديدگاه‌ها و آراي وي مي‌تواند جامعه را در موضع‌گيري مناسب‌تري درباره‌ي آن، ياري كند. در اين مقاله، شاخص‌هاي چارچوب اصولي‌گري در آراي ناييني كه به نوعي سبب انديشه‌ورزي وي شده است، و نسبت انتقادي بودن اين آرا با ليبراليسم، به عنوان نظريه‌ي مدرن تمدن غرب، در شرايطي ارايه مي‌شود كه ناييني جزو انديشمندان پيشرو و نوآور در دوران معاصر ايران به شمار مي‌رود. در اين مقاله، نشان داده خواهد شد كه آراي ناييني را با وجود اينكه در مسيري متفاوت با ليبراليسم قرار دارد و در واقع نوعي نوانديشي است، نمي‌توان در انتقاد به ليبراليسم تلقي كرد. شايد بتوان گفت كه ناييني مباحث و ديدگاه‌هاي خود را متناسب با اوضاع تاريخي جامعه‌اي كه در آن زندگي مي‌كرده، مطرح ساخته است.

Some have named liberalism as the western modern civilization theory in the recent western world. This idea (liberalism) came to the other countries like Iran both in its real form and unreal situations. Some have followed its thoughts and have accepted it and others have not. There are some who rejected, dismissed and criticized it Naeini is one of those people that sensed the liberal aspects and put forward some ideas of them for the Iranian society with his own thinking and based some attitudes towards the new concepts and contexts that came from the west. In this essay, these ideas are studied for the sake of understanding the level of their criticisms on liberalism. Nowadays, liberalism is one of the important subjects of every society like Iran. Therefore, this study about Naeiniʹs attitudes helps the tradition and modernism approximately equally and paves the way for understanding. In this essay, it is seen that Naeini was successful, and a volunteer and a modern thinker in the contemporary Iran because he used an innovative approach; nevertheless, he should not be considered a real critic of liberalism because he stated his views with regard to the historical condition of his own society.