گفتمان اصلاح‌طلبي اسلامي در ايران پس از انقلاب

The Islamic Reformist Discourse in the Post- Revolution Iran

اين پژوهش در پي بازشناسي توصيفي گفتمان اصلاح‌طلبي اسلامي در سال‌هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي است. شاخص‌ترين افرادي كه در اين پژوهش به‌عنوان توليدكنندگان اين گفتمان انتخاب شده‌اند عبارت‌اند‌از: سيد‌محمد خاتمي، سيد‌محمد موسوي بجنوردي و سيد‌محمد موسوي خوييني‌ها. در كنار اين افراد، به انديشه‌ها و آثار ديگر متفكران اصلاح‌طلبي اسلامي نيز پرداخته شده است. سوالات اصلي تحقيق عبارت‌اند‌از: 1. توليدكنندگان اين گفتمان چه كساني هستند؟ 2. چرا سخن مي‌گويند؟ 3. درباره چه سخن مي‌گويند؟ 4. چگونه سخن مي‌‌گويند؟ 5. مخاطبانشان چه كساني هستند؟ 6. چه كنشي را پيشنهاد مي‌‌كنند؟ روش پژوهش، تحليل گفتمان به‌عنوان روشي كيفي است. روش نمونه‌گيري نيز قضاوتي است؛ به‌‌گونه‌اي‌كه به آثار مكتوب و سخنان توليدكنندگان اصلي گفتمان‌ها در كنار افراد ديگر توجه مي‌‌شود. ذيل هر يك از سوالات تحقيق، با مراجعه به آثار متفكران نام‌برده، مباحث مهمي همچون جامعه مدني، قانون اساسي، حكومت ديني و... آورده شده است. بررسي گفتمان اصلاح‌طلبي اسلامي، به ما چند بصيرت درباره ماهيت «گفتمان ديني» در ايران امروز مي‌بخشد. گفتمان ياد‌شده در شيوه نگاه خود به دين و دنياي مدرن، دل‌مشغول مسايل و موضوعات امروزي و مسايل مرتبط با آن است. بررسي شيوه استدلال گفتمان اصلاح‌طلبي اسلامي نشان مي‌‌دهد با اينكه اين گفتمان با گفتمان‌هاي ديگر اختلاف‌هايي دارد، در استناد به متون ديني و كمك گرفتن از «رويكرد نقلي» اين گفتمان‌ها با هم اشتراك نظر دارد.

The present study is an attempt to describe the Islamic reformist discourse in the post-Islamic Revolution: The Main Characters who are the producers of this discourse and were selected for this study in clnde: Seyyed Mohammad Khatami, Seyyed Mohammad Mousavi Bojnordi and Seyyed Mohammad Mousavi Khomeini. The main questions of the present study are: 1- Who are the producers of this discourse 2- Why do they speak? 3- What do they speak about? 4- How do they speak? 5- Who are the addressees? and 6-What action do they propose? The methodology adopted for this research is qualitative discourse analysis. Sampling is the kind of judgments concerning the main producers and speeches, besides the other people. In each of the following research questions, we referred to the works of thinkers emphasizing on these important issues; discussion of civil society, constitution, religious government. Discourse of Islamic reformism provides us with some insight regarding the nature of "religious discourse" in the today Iran: the discourses mentioned, despite their differences in method, are preoccupied with a single issue in their approach to the religion and modern world. Evaluation of the methods used by the argued discourses shows, in spite of some differences with other discourses, they enjoy a common viewpoint in referring to religious texts and in using "traditional approach".