معماري و تزيينات مسجد- مدرسه سپهسالار قديم

Study and Analysis of Architecture and Ornaments of Sepahsalar-e-Ghadim Madrasa

از ديرباز در ايران، آموزش و پرورش جايگاه ويژه‌اي داشته و با گسترش اسلام نيز بر اهميت آن افزوده شده است. در كنار جايگاه ممتاز آموزش در ايران، مراكز مرتبط با فعاليت‌هاي آموزشي نيز اهميت يافتند. روند شكل‌گيري مدارس علوم ديني به‌صورت رسمي، با شكل‌گيري نظاميه‌ها در دوره سلجوقي آغاز شد و با فرازو‌نشيب‌هايي تا دوره قاجار نيز ادامه يافت. در شهر تهران، پايتخت ايران در اين دوره، بيشترين تعداد مسجد- مدرسه‌ها را مشاهده مي‌كنيم. همين مسيله ضرورت بررسي و مطالعه اين‌گونه بناها را از جنبه‌هاي گوناگون ازجمله معماري و تزيينات وابسته به آن مطرح مي‌كند. در اين ميان، يكي از مهم‌ترين و بزرگ‌ترين مسجد- مدرسه‌هاي دوره قاجار شهر تهران، مسجد- مدرسه سپهسالار قديم است. اين مسجد- مدرسه در مقايسه با ديگر مسجد- مدرسه‌هاي اين دوره، كمترين دگرگوني را در دوره‌هاي پسين‌تر داشته است. ازاين‌رو، مي‌توان اين مسجد- مدرسه را يكي از نمونه‌هاي شاخص و به‌نسبت اصيل معماري مسجد- مدرسه‌هاي دوره قاجار در شهر تهران دانست. در اين مقاله تلاش شده است ويژگي‌هاي معماري و تزيينات مسجد- مدرسه سپهسالار قديم بررسي شود. بنابراين، تاريخچه، نقشه كلي بنا، عناصر فضايي- كاركردي و شيوه‌هاي تزييني به‌كار‌رفته در اين مسجد- مدرسه به‌تفكيك و با نگاهي توصيفي- تحليلي مطالعه و ارزيابي شده است.

Education and Training were of great importance in Iran since ancient times. It was further developed along with Islam uprising. Education centers were also flourished at the same time. The process of the religious sciences schools initiated in Saljuqid era formally when the Nezamies were established. They continued their survival more or less until Qajar era, So that we find most of mosque-schools in Tehran as the time capital of the country that is why we believe that the study of such buildings from the view points of the architecture and the related decorations is a must. The greatest and the most important mosque-schools of the Qajar era in Tehran is the old Sepahsalar. It has experienced the least changes in more recent times; so it is an original sample of the mosque-schools. In this paper we attempt to study and consider the architecture and decorations characteristics of this building. Therefore, we evaluate its history, general map, spatial and functional elements and decorative methods applied in this mosque-school through a descriptive-analytical approach.