انقلاب؛ چرا و چگونه بازخواني ايديولوژي انقلابي احزاب چپ دوره پهلوي

Revolution Why and How; Revising Revolutionary Ideology of Left Parties in Pahlavi Era

در ايران پيش از انقلاب، گروه‌ها و احزاب متعددي براي سرنگوني رژيم شاهنشاهي پهلوي در تلاش بودند. اين گروه‌ها براي همراه كردن مردم و نخبگان جامعه با خود، مي‌بايست دلايل خود را براي نفي رژيم موجود، وضعيت مطلوب پس از رژيم فعلي و چگونگي رسيدن به جامعه موعود ارايه‌ مي‌دانند. هر‌يك از گروه‌ها و احزاب فعال در آن روزِ ايران، نظرهاي خود را در‌باره چرايي نفي وضعيت موجود و چگونگي رسيدن به وضعيت ايديال، از مكاتب و نظريات مطرح آن زمان اخذ مي‌كردند. در اين ميان، بودند احزابي كه ايديولوژي ماركسيستي را مبناي تحليل وضعيت اجتماعي و سياسي خود قرار مي‌دادند و با تكيه به آن، به مبارزه با رژيم پهلوي مي‌پرداختند؛ احزابي مانند حزب توده، چريك‌هاي فدايي خلق و مجاهدين خلق ايران از اين‌قبيل‌اند. حزب توده، رژيم پهلوي را رژيمي وابسته به جبهه امپرياليست آمريكا و استبدادي مي‌دانست؛ به همين دليل خواستار جايگزيني آن با رژيمي ملي بود. هر‌چند حزب توده انقلاب را راه سرنگوني رژيم پهلوي مي‌‌دانست، بر آن بود كه براي آمادگي ذهنيت توده‌هاي مردم براي انقلاب بايد كار فرهنگي و سياسي انجام گيرد. چريك‌هاي فدايي خلق نيز براي مخالفت با پهلوي همان استدلال حزب توده را داشتند؛ اما معتقد بودند حكومت جايگزين بايد تحت رهبري حزب پيش‌گامِ كارگران تشكيل يابد. چريك‌هاي فدايي هم عقيده داشتند انقلاب تنها راه رسيدن به وضعيت آرماني است؛ اما بر‌خلاف حزب توده آمادگي ذهنيت توده‌ها را در گرو فعاليت‌هاي مسلحانه مي‌دانستند. مجاهدين خلق نيز با دو گروه قبل در دلايل نفي رژيم پهلوي هم‌عقيده بودند؛ اما بر‌خلاف آن دو، علاوه‌بر اعتقاد به وجود شرايط عيني انقلاب، شرايط ذهني انقلاب را هم مهيا مي‌دانستند. به عقيده سازمان مجاهدين، تنها علت شكست مبارزه‌ها تا آن زمان، نبود سازمان‌دهي براي رهبري توده‌هاست كه اين خلا را نيز احزاب بايد پر كنند. جامعه ايديال مورد نظر مجاهدين، جامعه بي‌طبقه توحيدي بود.

Before the Islamic Revolution in Iran, different groups and parties strived to overthrow the Pahlavi regime. To realign the people and elites in the society with them, they had to present their rationale behind the rejection of the existing regime and the desirable condition following that as well as to show the way to achieve that promised society. Each active group or party at the time drew on their contemporary schools and theories for offering the reason of the rejection of the existent condition and the way to achieve the ideal one. Among them were some parties, who put their analysis of the socio-political conditions on the basis of Marxist ideology or campaigned against the Pahlavi regime building on this ideology. Such parties included the Tudeh Party, FadaeeKhalgh guerrillas and Mujahedeen-e-Khalgh guerrillas. The Tudeh Party labeled this regime as totalitarian and based on the American imperialism. Consequently, it requested the replacement of this regime with a national one. This party regarded revolution as the best way to overthrow the regime; however, they believed that preparing the population’s mentality for revolution required political and cultural actions. The Fadaee guerrillas used this same argument against the Pahlavi regime but they believed that the alternative government must be established under the leadership of a leading Labor Party. The Fadaee guerrillas too saw revolution as the only way to the ideal condition but, unlike the Tudeh Party, they believed in guerrilla war as a way to prepare the people. The Mujahedeen-e-Khalgh developed the same argument to oppose the Pahlavi regime but, unlike the two other they regarded the mindset as already prepared for revolution apart from their certainty about the objective conditions. According to the Mujahedeen organization, the only reason behind the defeat of the campaign was lack of organization to lead the populations, a vacuum that must be filled by the parties. For Mujahedeen, the ideal society was a classless and monotheist one.