تعيين حدود مناطق مورفوديناميكي و مورفوكليماتيكي كواترنري در حوضه جاجرود

Determining the Quaternary Morphodynamic and Morphoclimatic zones in the Jajroud Basin

يكي از مهم‌ترين مواريث اقليمي كواترنري در ايران، شواهد ژيومورفولوژي يخچالي در مناطق كوهستاني است. بررسي لند‌فرم‌هاي يخچالي و حدود گسترش آن‌ها در نواحي كوهستاني ايران، بهترين شاهد به‌منظور شناسايي قلمروهاي مورفوكليماتيك و مورفوديناميك است. هدف اين پژوهش، تعيين و بازسازي مرزهاي مورفوكليماتيك و مورفوديناميك در آخرين دوره يخچالي وورم و شناسايي مرزهاي كنوني اين قلمروها در حوضه جاجرود و سرانجام مقايسه نتايج به‌دست‌آمده با آراي پژوهشگران پيشين است. با استفاده از تصاوير ماهواره‌اي و بازديدهاي ميداني، موقعيت سيرك‌هاي منطقه شناسايي شد. سپس با روش پلتير مرزهاي مورفوديناميكي و مورفوكليماتيكي كواترنر تعيين شد. در نهايت، نتايج به‌دست‌آمده با ديدگاه‌هاي محققان ديگر مورد مقايسه قرار گرفت. به‌طور كلي، ابزارها و داده‌هاي تحقيق را نقشه‌هاي توپوگرافي، زمين‌شناسي و تصاوير ماهواره‌اي ETM+، داده هاي اقليمي دما و بارش ماهانه تشكيل دادند. با استفاده از ميانگين دما و بارش ماهانه و سالانه طولاني‌مدت ايستگاه هاي هواشناسي منطقه و بازسازي دماي ترازهاي ارتفاعي از روش رگرسيون خطي، پهنه‌هاي دمايي و بارشي محدوده مورد‌پژوهش محاسبه شد. سپس با استناد به نظريه بوبك، دما و بارش دوره يخچالي محاسبه شد. در مراحل مختلف تهيه و تحليل نقشه ها از نرم‌افزار ArcGIS 9.3 استفاده شد. نتايج نشان مي‌دهد در حال حاضر، حد پايين قلمرو يخچالي به‌طور متوسط در ارتفاع 5220 متري، سولي فلوكسيون در ارتفاع 4000 متري، قلمرو پلوويال در ارتفاع 3400 متري و قلمرو پديمانتاسيون در 1565 متري قرار دارد. در آخرين دوره يخچالي كواترنر (وورم) نيز حد پايين قلمرو يخچالي اغلب در ارتفاع 3900 متر، سولي فلوكسيون در ارتفاع 3000 متر و پلوويال در ارتفاع 2000 متري قرار داشته است. اين داده‌ها از قلمروهايي كه پژوهشگران پيشين براي البرز تعيين كرده‌اند، ارقام بالاتري را نشان مي‌دهد.

One of the most important inheritances of climate quaternary is glacier geomorphology evidence in Iran. Identifying and demarcation of glacial landforms in highlands are the best evidences to recognize morphoclimatic and morphodynamic territories. The study aimed to determine the morphoclimatic and morphodynamic zones in the last glacier period and current boundaries in the Jajroud basin, and compare results with previous theories. Hence, by using satellite imageries, topographic maps, GIS geology software and field observations, the locations of cirques were identified and then by using Peltier method morphoclimatic and morphodynamic boundaries in quaternary, were determined. Method and data used in this study were mainly obtained from topographic maps, geology, satellite images, climate data temperature and monthly precipitation. Results show that low level of glacier areas already existed at height of 5220 meter, and levels of solifluction, pluvial and pediment are at 4000 meter height, fluvial at, 3400 meter, and pediment at 1565 meter respectively. Also in the last glacier period, the lowest level of glacial was respectively at 3900 meter, Solifluction at 3000 meter, and fluvial at 2000 meter. The results show that morphodynamic and morphoclimatic levels were higher than former results attained by "Alborz Mountain researches".