تبيين مفهومي تاب‌آوري و شاخص‌سازي آن در مديريت سوانح اجتماع محور (CBDM)

Conceptual Explanation of Resilience and Creation of its Indicator in the Community Base Disaster Management

امروزه ديدگاه‌ها و نظريه‌هاي مديريت سوانح و توسعه پايدار به دنبال ايجاد جوامع تاب‌آور در برابر مخاطرات طبيعي هستند. ازاين‌رو به نظر بسياري از محققان، تاب‌آوري يكي از مهم‌ترين موضوعات براي رسيدن به پايداري است. در اين ارتباط امروزه تاب‌آوري به عنوان راهي براي تقويت جوامع با استفاده از ظرفيت‌هاي‌آنان مطرح مي‌شود و تعاريف، رويكردها، شاخص‌ها و مدل‌هاي سنجشي متفاوتي در مورد آن شكل گرفته است.براي پاسخ به اين سوال كه كدام تعريف، رويكرد نظري و نظام شاخص‌سازي براي تحليل و ارتقاي جوامع تاب‌آور نسبت به مخاطرات طبيعي مناسب است؟ از روش توصيفي- تحليلي و از ابزار كتابخانه‌اي استفاده شد. نتايج نشان مي‌دهد كه تعريف كارپنتر و همكاران(2001) به عنوان تعريف قابل تاكيد در جامعه علمي بوده و بر اين اساس، شاخص‌هاي مطلوب براي جهت سنجش تاب‌آوري در قالب ابعاد چهارگانه اجتماعي، اقتصادي، نهادي و كالبدي- محيطي پيشنهاد و در نهايت اين نتيجه حاصل شد كه مناسب‌ترين مدل بر‌اساس رويكرد مفهومي و ساختار شاخص‌سازي ارايه شده، مدل تركيبي DROP كاتر و CBDM مي‌باشد ؛ زيرا اين مدل تركيبي به طور هم‌زمان داراي ويژگي‌هايي نظير مكان محور‌بودن (جغرافيايي)، يكپارچه‌نگري در انتخاب ابعاد و شاخص‌ها و مشاركت‌پذيري مردم به عنوان ذي‌نفعان كليدي برنامه‌ريزي و مديريت سوانح طبيعي در جوامع محلي است.

Today, disaster management and sustainable development theories are seeking to create resilient communities against the natural hazards. Therefore, many researchers believe that the resilience is one of the most important research topics in the context of achieving sustainability. Regarding above fact, the resilience is considered as a way to strengthen the communities with use of the capacities, which is formed different definitions, approaches, indicators and measurement models. To answer the main question, “which definition, theoretical approach and indicator making systems are suitable to analyze and improve the community resilience for the natural hazards?”, the method of analytical-descriptive and through instruments of library study is used. The results show that the definition of Carpenter et al., 2001 is emphasized in the scientific communities, and accordingly, appropriate indicators to measure resilience were proposed in the base of four social, economic, institutional and Physical-environmental dimensions. Finally, it is extracted that the most appropriate model is the combined model of DROP Cutter and CBDM , on the base of the conceptual approaches and the presented indicator-creating structure. Because this combined model considers many features such as simultaneously a place of being centered, integrated, and gaze at the dimensions selected quality indicators and peopleʹs participation as a key multi-stakeholder partnership planning and natural disaster management in local communities.