تنوع زيستي زنبورهاي گرده افشان بالا خانواده يApoidea (Insecta: Hymenoptera) مزارع يونجه و پياز در شهرستان هاي مشهد و چناران

Biodiversity of Apoidea (Insecta: Hymenoptera) Associated with Onion and Alfalfa Fields in Mashhad and Chenaran Regions

تنوع و فراواني زنبورهاي گرده افشان مزارع يونجه و پياز در شهرستان هاي مشهد و چناران از اوايل خرداد ماه بهار تا اواسط آبان ماه 1389 مورد ارزيابي قرارگرفت. با توجه به نوع محصول و دوره گلدهي به طور هفتگي و يا دو هفته يك بار و با استفاده از تور حشره گيري استاندارد اقدام به جمع آوري نمونه هاي زنبور از مزارع منتخب گرديد. در اين بررسي، 17 گونه از 15 جنس و6 خانواده متعلق به بالا خانواده Apoidea از مزارع يونجه و پياز در شهرستان هاي مشهد و چناران جمع آوري و شناسايي گرديد. از ميان نمونه هاي شناسايي شده، گونه ي diadema (Latreille,1809) Anthidium براي ايران و 7 جنس و 5 گونه براي استان خراسان رضوي ثبت جديد مي باشند. همچنين تنوع زيستي زنبور هاي گرده افشان مزارع يونجه و پياز در شهرستان هاي مشهد و چناران با استفاده از شاخص شانون- وينر محاسبه و ميانگين هاي حاصل از روش جك نايف با آزمون تجزيه واريانس فاكتوريل مورد مقايسه قرار گرفتند. اثر متقابل محصول و منطقه بر شاخص تنوع زيستي معني دارنبود. اما نوع محصول و منطقه هر يك به تنهايي بر شاخص تنوع زيستي تاثير معني دار داشتند. زنبور گرده افشان غالب در مزارع يونجه Anthidium florentinum بود كه فراواني نسبي آن در مشهد و چناران به ترتيب 16/29% و 14/28% بر آورد شد. در مزارع پياز گونه Andrena sp. با فراواني نسبي 30% و2/42% به ترتيب در مشهد و چناران غالب بود. مقدار شاخص تنوع زيستي شانون- وينر در يونجه مشهد (92/1) بيشتر از يونجه چناران (78/1) بوده و اين مقدار براي پياز مشهد (68/1) و پياز چناران (23/1) محاسبه شد و اختلاف آنها از نظر آماري معني دار بود. ضريب مشابهت سورنسون براي جامعه زنبور هاي گرده افشان يونجه در مشهد و چناران 81/.، براي پياز در دو شهرستان 66/. و براي يونجه و پياز 54/. بود. اين مقادير نشان دهنده تشابه بالاي فون زنبور ها بويژه در مزارع يونجه در دو منطقه متفاوت مي باشد. با توجه به اهميت كاركردي تنوع زيستي حشرات گرده افشان در اكوسيستم هاي كشاورزي، حفاظت و بهره برداري مطلوب از آن مستلزم شناخت ويژگي ها و پراكندگي فضايي و زماني اجزاي آن به ويژه زنبور هاي گرده افشان است.

The diversity and abundance of bees associated with alfalfa and onion fields in Mashhad and Chenaran were evaluated from mid June until late October 2010. Considering the type and flowering period of the studied crops, by using a standard sweeping net, either a weekly or biweekly sampling program of apoid bees were carried out in selected fields for both crops. As a result, 17 species of 15 genera belonging to 6 families of super family Apoidea were identified. Among the identified species Anthidium diadema (Latreille1809) is a new species recorded for Iran while 7 genera and 5 species reported for the first time for Razavi Khorasan province. The species, Anthidium florentinum with relative abundances of 29.16% and 28.14% in Mashhad and Chenaran respectively were the dominant bee in alfalfa, and in onion fields, the genus Andrena sp. with relative abundance of 30 % in Mashhad and 42.2% in Chenaran was recognized as the dominant bees. Statistically, both the effects of crop type and site of study as well as the interaction of crop × site on Shannon-Wiener index of biodiversity were significant. The value of this index for alfalfa was the highest in Mashhad (1.92) and lowest in Chenaran (1.78). The Sorenson index of similarity between bees community of alfalfa in Mashhad and Chenaran, onion of Mashhad and Chenaran and between alfalfa and onion were respectively 0.81, 0.60 and 0.54, indicating a high similarity between apoid fauna of alfalfa fields in the two different regions. Considering the importance of the functions of biodiversity of insect pollinators in agroecosystems, for protection and as well for its optimum utilization, extensive understanding of the characteristics, temporal and spatial distribution of its affecting components, namely pollinator wasps is required emphatically.