تاثير حذف كربنات‌ها بر جذب روي در برخي خاك‌هاي آهكي ايران

Effect of Carbonates Removal on Zinc Sorption in the Selected

روي (Zn) يكي از عناصر كم مصرف براي گياهان بوده و كمبود آن در خاك‌هاي ايران رايج است. از طرف ديگر بسياري از ويژگي‌هاي خاك‌هاي مناطق خشك و نيمه خشك تحت تاثير حضور كربنات‌ها قرار مي‌گيرد. در تحقيق جاري، جذب روي در بيست نمونه مركب خاك سطحي ( cm30 -0) از مناطق مركزي ايران قبل و بعد از حذف كربنات ها با استفاده از بافر استات سديم (pH=4.75 ) بررسي شد. مطالعات پراش با اشعه ايكس (XRD) نشان داد كه كربنات غالب در خاك‌هاي مورد آزمايش كلسايت است. بر اساس نتايج حاصله حذف كربنات‌ها نتوانست شكل همدماي جذب روي را كه L شكل بود تغيير دهد. با افزايش غلظت روي مصرفي تاثير حذف كربنات‌ها بر جذب روي بيشتر شد. پديده پس ماند (هيسترسيس) در جذب و واجذب روي ، قبل و بعد از حذف كربنات‌ها مشاهده شد . سطح ويژه خاك‌ها بر اثرحذف كربنات‌ها كاهش يافت و مقدار جذب روي در واحد وزن خاك‌ها نيز تنزل پيدا كرد اما مقدار جذب روي در واحد سطح خاك‌ها افزايش معني دار (p < 0.01) نشان داد. معادله تجربي فروندليچ ( ) قبل و بعد از حذف كربنات ها به خوبي داده‌هاي جذب روي را توصيف كرد و تغييرات ضريب بسيار بيشتر از تغييرات ضريب فروندليچ بود. معادله تك مكاني لانگ مويير نتوانست توصيف خوبي از داده ها داشته باشد ولي معادله دو مكاني لانگ مويير برازش معني دار نشان داد. بر اساس نتايج حاصله ضرايب ‘ به ترتيب انرژي جذب روي در مكانهاي اول و دوم جذبي‘ به علت حذف كربناتها كاهش قابل توجهي نشان دادند.

Zinc is one of the micronutrients for plants and its deficiency is common in calcareous soils. On the other hand, many features of arid and semi-arid soils are affected by the presence of carbonates. To evaluate carbonates influence, Zn sorption was studied in 20 composite soil samples (0-30 cm) collected from the central region of Iran before and after carbonates removal. Carbonates were removed with sodium acetate buffer (pH=4.75). X- ray diffraction (XRD) analysis showed that calcite was the most commonly carbonate found in the studied soils. Original and free carbonate soils described L- curves isotherm and carbonate removal did not change the isotherm type. With increasing the applied Zn concentration, the effect of carbonate removal became more obvious. Upon carbonates removal, specific surface areas of the soils decreased and so did the amount of sorbed Zn (mg Zn/ kg soils). Sorbed Zn in per unit particles surface area (mg Zn/m2 soil) however, significantly increased. Freundlich empirical model ( ) adequately described Zn sorption data in both original and carbonate free samples and the K – Freundlich variation was much higher than the n- coefficient. Single site Langmuir sorption model did not properly describe Zn sorption data, but double site Langmuir equation was well fitted to the data. The results showed that, k1 and k2 coefficients considerably decreased after carbonate removal.