جايگاه حكمروايي خوب در برنامه ريزي شهري (نمونه موردي: طرح متروي تهران)

Role of Good Governance in Urban Planning: Tehran Metro

بطور كلي نظريه هاي برنامه ريزي به دو دسته كلي تقسيم مي گردند. دسته اول، برنامه ريزي را از جهت فرآيند، بررسي مي كنند (برنامه ريزي فرآيندي ) و دسته دوم، با محصول و نتيجه برنامه ريزي سر و كار دارند (برنامه ريزي محصولي ). در تحقيق حاضر، برنامه ريزي براي اجراي طرح متروي تهران (كه مورد مطالعه اين تحقيق است)، از ديدگاه فرآيندي بررسي شده است. بدين معني كه مراحل تصميم گيري و برنامه ريزي براي اجراي طرح مزبور و اثراتي كه اين برنامه ريزي، از خود بجاي گذاشته است، مورد مطالعه قرار گرفته است. در اين ميان جايگاه الگوي حكمروايي خوب (نظام اداره خوب) كه شامل اصولي از قبيل مشاركت، پاسخگويي، شهروندي، شفافيت، كارآمدي، قانونمداري و نظاير اينهاست، در جهت بررسي نقش مردم در فرآيند برنامه ريزي براي طرح ياد شده و ميزان تعامل اضلاع حاكميت (مسوولين، مردم و بخش خصوصي) بررسي شده است. الگوي مربوطه (حكمروايي خوب)، كه از اواخر دهه 1980 مطرح شده است بطور كلي به فرآيندي اشاره دارد كه تصميم ها و اعمال قدرت در آن شكل مي گيرد و جايگاهي است كه دولت، مردم و بخشهاي خصوصي به تعامل با يكديگر مي پردازند. الگوي حكمروايي خوب، در زمان حاضر در مجامع بين المللي و محافل كارشناسي، تنها راه خروج از بن بست فقر و توسعه نيافتگي تلقي مي شود و مديريت سطح محلي، گريز و گزيري از آن ندارد. زيرا اثربخش ترين، كم هزينه ترين و پايدارترين شيوه اعمال مديريتي است كه توسعه منطقه اي و در نتيجه توسعه ملي را نيز بدنبال دارد. بدين ترتيب ابتدا كلياتي در زمينه تاريخچه مترو (زمان و علت طرح مترو، مطرح كنندگان و مشاركت كنندگان در برنامه ريزي و اجراي طرح) ارايه گرديده است، سپس مصاحبه اي با مسوولين مترو و ساكنين يكي از ايستگاههاي مترو (ايستگاه امام خميني تهران)، در زمينه ميزان مشاركت مردم در طرح ياد شده و ميزان رعايت اصول حكمروايي خوب از طرف مسولين، صورت گرفته شده و در ادامه به بررسي و تجزيه و تحليل آنها بصورت توصيفي- تحليلي و با استفاده از آزمون Spss، پرداخته شده است. در نهايت به جمعبندي و ارايه پيشنهادات مربوطه اقدام شده است. و نتيجه كلي كه از اين تحقيق حاصل شده است اينست كه در طرح ياد شده، برنامه ريزي براي مردم بوده است نه برنامه ريزي با مردم. چرا كه مردم در فرآيند برنامه ريزي و اجراي طرح، نقش خاصي نداشتند و تنها نظاره گر و استفاده كننده از نتايج طرح بوده اند (برنامه ريزي از بالا و ديوانسالارانه). و در اين تحقيق، اصول حكمروايي خوب، به هيچ عنوان رعايت نشده است. بديهي است كه تبعات نامطلوبي را هم از خود به جاي گذاشته است. چرا كه زمانيكه مسوولين به حقوق شهروندي توجهي نمي كنند طبيعتا" مردم نيز ، خود را در قبال طرح، مسوول نخواهند ديد و اين عوامل، مانع توسعه منطقه اي و در نهايت توسعه ملي خواهد گرديد.

Generally, planning theories are divided in two sections: first, they study process of planning (procedural planning), second, they study product of planning (substantive planning). This article is studying procedural planning in metro project of TEHRAN metropolis. Namely, steps of decision- making and planning, and their effects have been studied in this project. In this regard, the role of good governance which is included of participation, responsibility, citizenship, transparency, efficiency, rule of law and etc. is studied along with studying the role of people and interaction of government, people and public sector in planning process in this project. The manner of good governance that has been brought up in 1980s is a process that the government, people and public sectors interact with each other. Nowadays this manner is the only way in deliverance of poverty and undeveloped condition in international associations and local management oblige to execute it, because it is the most effective and the most sustainability management way that is following regional development and then national development. Thus, first generalities has been presented in the field of metro short history (time and cause of metro bring up, designers and partners in planning and execution of this project), then an interview has been carried out with metro incumbents and residents of one of metro stations (Imam-E- Khomeini station of Tehran), in basis of people participation proportion in this project and consideration proportion of good governance principles from metro incumbents. Then these information have been analyzed using descriptive- analytical way and Spss software. Finally these information has been added up and some suggestions have been presented. Results of this research show that planning is carried out in top- down planning and not bottom- up planning, because people didn’t have any specific role in this project planning and execution (bureaucratic and top- down planning), and in this article, principles of good governance have not considered. Undoubtly, this condition is cause of undesirable effects. If metro incumbents aren’t attention for citizenship rights, people wonʹt responsible for this project. And this condition will obstacle regional development and national development finally.