تاثير دو واحد فيزيوگرافي بر منشا و توزيع شكل هاي قابل استخراج اكسيد آهن در برخي خاك هاي جنوب شهرستان اهر

Two Physiographic Units Impact on Origin and Distribution of Extractable Iron Oxide Forms in Some Soils of Southern Ahar

آهن يكي از مهمترين عناصر موثر در فرآيندهاي تشكيل خاك است. مقدار و توزيع شكل هاي قابل استخراج آهن در خاكرخ بيانگر مرحله و درجه تكامل خاك مي باشد. با توجه به اهميتي كه واحد فيزيوگرافي در فرآيندهاي خاكساختي دارد، مي توان از طريق مقدار و توزيع شكل هاي آهن به بررسي تاثير انواع واحدهاي فيزيوگرافي در تشكيل و تكامل خاك پرداخت. اين تحقيق تاثير دو واحد فيزيوگرافي دشت دامنه اي به عنوان پايين دست (شيب 2 تا 5 درصد) و تپه به عنوان بالادست (شيب 8 تا 15 درصد) را در جنوب شهرستان اهر واقع در استان آذربايجان شرقي مورد بررسي قرار داده است. به اين منظور شكل هاي مختلف آهن در سه خاكرخ از هر واحد (مجموعاً شش خاكرخ) با عصاره گيرهاي پيروفسفات سديم، اگزالات آمونيوم و دي تيونات سديم اندازه گيري شدند. ميانگين مقدار اكسيد آهن متبلور در واحد فيزيوگرافي پايين دست 876/2 و در واحد فيزيوگرافي بالادست 76/4 گرم بر كيلوگرم به دست آمد كه از نظر آماري، مقايسه ميانگين معني دار مي باشد. نتايج به دست آمده مويد افزايش اكسيدهاي آهن متبلور و كاهش اكسيدهاي آهن غيرمتبلور و پيوند يافته به مواد آلي در واحد بالادست در مقايسه با واحد پايين دست است. همچنين در اين تحقيق برخي از خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك با روش هاي استاندارد اندازه گيري گرديد و همبستگي بين شكل هاي مختلف آهن با آنها بررسي شد. با توجه به ارتباط سن خاك با شكل هاي مختلف آهن، مي توان نتيجه گرفت كه خاك هاي واقع در واحد بالادست در مقايسه با پايين دست از درجه تكامل بيشتري برخوردارند و اين نتايج با نوع واحد از لحاظ ژيومرفولوژيك، درصد رس، عمق سالوم و مقدار نسبي رس كايولينيت مطابقت دارند.

Iron is one of the most essential and effective elementss and effective in soil forming processes. The amount and distribution of extractable Fe forms in profile indicate the stage and degree of soil development. Because of the physiographic unit importance in pedogenic processes, the effect of physiographic unit in soil forming and development couldan be investigated based on the amount and distribution of iron forms. This research has been is done in two different physiographic units of piedmont (slope of %2-5%) and hill (slope of %8-15%) as low and uphighland, which has are located in southern Ahar, eEast Azerbaijan province. For this purpose, various forms of iron in three profiles of each unit (totally six profiles) were measured by pyrophosphate, oxalate and dithionate extractants. The average amount of crystallized iron was obtained 2.876 g kg-1 for downstream physiographic unit and 4.76 g kg-1 for upstream physiographic unit, which statistically, means comparison is significant. The mentioned results confirm increment of crystalline iron oxides and decrease of amorphous forms and bounded with organic matter in uphighland in comparison with lowland. Also in this research, some of soil physical and chemical characteristics were measured using standard methods and correlation between different forms of iron was evaluated. According to the relationship between soil age and different forms of iron, it can be results said that the uphighland soils havre more developed than the lowland soils, and these results are accommodated with geomorphologically unit type, clay percentage, solum depth, and relative amount of kaolinite mineral