ارزيابي لاين هاي اينبرد نوتركيب گندم بهاره تحت تنش خشكي

Evaluation of Spring Wheat Recombinant Inbred Lines under Drought Stress

ايران جزو مناطق خشك و نيمه خشك جهان محسوب مي گردد و گندم به عنوان يك محصول استراتژيك در اكثر نقاط كشور با مشكل كمبود آب مواجه است. بنابراين، شناسايي ارقام متحمل به تنش خشكي يكي از اهداف اصلي در زراعت مي باشد. به منظور بررسي اثر تنش خشكي در مرحله سنبله دهي، 72 لاين اينبرد نوتركيب گندم بهاره حاصل از تلاقي رقم آمريكايي Yecora Rojo (پرمحصول، پاكوتاه و زودرس) به عنوان والد پدري و لاين ايراني 49 .No (پابلند و ديررس) به عنوان والد مادري، آزمايشي در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با دو تكرار در سال زراعي 1388 در ايستگاه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه تبريز به اجرا درآمد. نتايج تجزيه واريانس مركب نشان داد كه بين لاين-ها از نظر كليه صفات مورد مطالعه در سطح احتمال يك درصد اختلاف معني دار وجود دارد. اختلاف بين شرايط عادي و تنش خشكي نيز براي كليه صفات به جز شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله و تعداد روز تا ظهور سنبله معني دار شد. اثر متقابل لاين × شرايط براي هيچ كدام از صفات معني دار نشد. بنابراين، امكان مقايسه لاين ها در متوسط شرايط محيطي فراهم شد. از نظر عملكرد دانه، لاين هاي 96، 122، 123 و 155 به عنوان برترين لاين ها شناخته شدند. شاخص هاي MP، GMP و STIبه عنوان موثرترين شاخص ها جهت شناسايي لاين هاي برتر و ضعيف شناخته شدند. با توجه به شاخص هاي مذكور لاين هاي 96، 122، 123، 138، 149 و 155 به عنوان لاين هاي برتر شناسايي شدند. براساس تجزيه رگرسيون گام به گام عملكرد دانه با ساير صفات، به ترتيب تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در مترمربع و وزن هزاردانه به عنوان متغيرهاي تاثيرگذار بر عملكرد دانه وارد مدل نهايي شدند. با حضور اين متغيرها ضريب تبيين مدل به 9/81 درصد رسيد. نتايح حاصل از تجزيه عليت عملكرد دانه و صفات وابسته، نشان گر اثرات مستقيم مثبت و معني دار تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزار دانه بر عملكرد دانه بود. در تجزيه خوشه اي بر اساس عملكرد دانه و صفات مرتبط با آن، دو گروه ايجاد شد كه لاين هاي برتر از نظر صفات مورد ارزيابي در يك گروه قرار گرفتند.

Iran is one of arid and semi-arid regions of the world. Wheat as a strategic agricultural products faces water deficiency in most areas of the country. Therefore, identification of the resistant varieties to drought stress is one of main aims for breeders. To assess effect of drought stress at heading on 72 spring wheat recombinant inbred lines derived from American Yecora Rojo (high yielder, dwarf and early maturity) as paternal parent and Iranian No. 49 line (tall and late maturiting) as maternal parent cross were studied. The experiment was conducted at the Research Station of the University of Tabriz using a randomized complete block design with two replications during 2009 growing season. Based on the results from combined analysis of variance significant difference was observed among lines for all of traits studied, except for harvest index, grain number per spike and days to heading. There was significant difference between normal and drought stress conditions. Since the interaction between line and conditions was insignificant for all traits, it does therefore, provide the possibility of comparing the lines without regard to irrigation levels. Based on the means of, the traits it was found that the lines 96, 122, 123 and 155 were superior. MP, GMP and STI indices were recognized to be suitable indices to identify superior lines. With respect to these indices, lines 96, 122, 123, 138, 149 and 155 were found superior as compared with remaining lines. Based on stepwise regression analysis of grain yield with other traits, respectively grain number per spike, number of spikes/m2 and 1000 kernel weight were inserted into final model as effective variables on grain yield, which made 81/9 percent of the grain yield variation. Path analysis of grain yield and related traits, based on stepwise regression, demonstrated the significant positive direct effect for grain number per spike, number of spikes/m2 and 1000 kernel weight on grain yield. Cluster analysis, also showed that, lines under study were grouped into two clusters; superior lines for studied traits assigned to group one.