آموزه‌هاي اخلاقي حاتم اصم، صوفي و زاهد دوره اول

The moral teachings of Hatam Assam, Sufi of the first period

نخستين مشايخ صوفيه زاهدان و پارسايان واقعي بودند. آگاهي همه‌جانبه از گناه همراه با وحشت جزا موجب مي شود كه آنان براي رهايي از خود از دنيا گريزان باشند و تسليم بي‌چون و چراي خداوند متعال گردند. خوف از خدا و اميد نداشتن به غير او، در عابدان زاهد و صوفيان اوليه از جمله حاتم اصم، در نهايت به ورع و زهد شديد منجر مي‌شود. مي توان گفت صوفيان اوليه پيش از آنچه عارف باشند، زاهد و عابد بودند؛ ازآن جمله حاتم اصم. ابو عبدالرحمان حاتم بن عنوان مشهور به حاتم اصم(م.237ه./ 851 م) در عصر معتصم، هشتمين خليفه عباسي مي‌زيسته و از زاهدان دوره اول (150-250ه.) است كه به زهد و عبادت و اعراض از دنيا مشهور بوده است. او مريد و شاگرد ابوعلي شقيق بلخي(متوفي???) و استاد احمد خضرويه بود. در اين مقاله با بهره‌گيري از منابع قديم، انديشه و سخنان حاتم اصم بررسي شده است تا نشان داده شود كه چگونه صوفيان زاهد و عابد با سخنان و اعمال خود به تعليم شاگردان، حاكمان و عامه مردم مي پرداختند. اين حكايات و سخنان مي‌تواند سندي از تاريخ تصوف و آموزه‌هاي اخلاقي صوفيان دوره اول باشد.

The first patriarch Sufis such as Hatam Assam were real pious. Their complete cognizance about sin and the fear of God cause them to run away from the world and to be succumbed to God. This fear of God and disappointment of the people lead to an intensive piety. It can be said that the first Sufis were pious rather than Gnostic. Abou Abdorahman Hatam ebne Onvan well known as Hatam Assam (273 A.H/ 851 A.D.) was one of the Sufis of the first period (150-250 A.H.) which has been living at the same time with Motasem, the eighth Abbasi khalife. He was the student of Abu Ali Shaghigh Balkhi and Ahmad Khezruye.Here, using old references, thought and speeches of Hatam Assam are investigated to illustrate how the Sufis have trained their students, governors and the people. These speeches and anecdotes can be a document of the Mysticism history and the moral teachings of the first period.