اثبات ضرورت نبوت از ديدگاه فيلسوفان

اثبات ضرورت نبوت از ديدگاه فيلسوفان

از مهم‌ترين و موثرترين اصول و اركان استوار اديان، نبوت و هدايت مستمر رسالت است. نبوت منصب و سمتي از سوي پروردگار است كه هرگز با كوشش انساني به دست نمي‌آيد، بلكه تنها خداوند سبحان، آن را به هر كه شايسته بداند عطا مي‌كند. البته چون خاستگاه مشيت و اراده حق، حكمت اوست، طبيعي است كه عهد الهي تنها به افراد شايسته و پاك مي‌رسد. بحث نبوت در دوبخش نبوت عامه و خاصه مطرح مي‌گردد. در نبوت عامه از مسايل كلي نبوت، مانند حقيقت نبوت، حقيقت وحي، امكان نبوت و اثبات ضرورت آن، راه‌هاي تشخيص صدق مدعي نبوت، حقيقت معجزه و دلالت آن بر صدق مدعي نبوت بحث مي‌شود. پس از مباحث كلي، نوبت به مصداق مي‌رسد كه نبوت خاصه شمرده مي‌شود؛ يعني بحث از نبوت فردي خاص. با توجه به اهميت و جايگاه نبوت، همواره دانشمندان بدان پرداخته و آن را مورد بحث و بررسي قرار داده‌اند و البته متكلمان اسلامي نيز ـ به پيروي از قرآن و احاديث ـ ازآغاز مباحث اعتقادي بدين بحث پرداخته‌اند. هرچند فيلسوفان اسلامي، نبوت خاصه را از مباحث حِكمي خارج دانسته و از آن بحث نكرده‌اند، با اين حال در آثار خود، مباحث مربوط به نبوت عامه را از ياد نبرده‌اند. بحث از نبوت، وحي و اعجاز در آثار فلسفي اسلامي با گرايش‌هاي متفاوت فلسفي، اعم از فلسفه مشا ، اشراق و حكمت متعاليه به روشني ديده مي‌شود. در اين نوشتار برآنيم كه ضرورت نبوت را از ديدگاه فيلسوفان بررسي كرده و به بازخواني مشهورترين استدلال آن در اين زمينه كه مبتني بر نيازمندي انسان به اجتماع است بپردازيم. فيلسوفان در اين استدلال با تكيه بر مدني بالطبع بودن انسان و اين‌كه زندگي او بدون اجتماع ناممكن است، بحث نيازمندي به قانوني كه بتواند مسير عدالت را براي انسان‌ها هموار كند مطرح ساخته‌اند؛ سپس اثبات كرده‌اند كه دست‌يابي به قانون جامع و كاملي كه بتواند جامعه انساني را به عدالت و تكامل راهنمايي كند جز از سوي خداوند كه آفريننده و مدبّر انسان است، امكان‌پذير نيست. آنان از اين راه، نيازمندي انسان به دين و شريعت را تبيين نموده‌اند. هر چند پاره‌اي از اين مقدمات روشن است ولي برخي هم نيازمند بررسي و پژوهش است كه در پي خواهد آمد.

Prophecy is one of the most important and effective principles and elements of all religions. It is a divine position that can never be attained through human struggles. It is only God who bestows it on anyone whom He finds as deserving. However since wisdom is the origin of all divine wills it goes unquestioningly that He gives the post only to pure and deserving individuals. The discussions pertaining to prophecy are presented under two headings: general prophecy and particular prophecy. The former deals with the general issues of prophecy such as the reality of prophecy, reality of revelation, possibility of prophecy, necessity of prophecy, ways of determining the truth of the claimant of prophecy, reality of miracle and how a miracle prophecy. After presenting the general discussions about prophecy one has to give extensions to which the term ‘prophecy’ is applicable, which is what is called “‘special’ or ‘bound’ prophethood”. In other words, particular discussions of prophecy deal with the prophecy of a specific individual. Given the importance and the high position of prophecy, scholars have always dealt with it, assessing its essence. Following the Qur’an and tradition, Muslim theologians have paid attention to it ever since such discussions emerged. Though Muslim philosophers have not dealt with bound prophethood, regarding it as non-philosophical, they have paid heed to general prophethood. Islamic philosophy – whether peripatetic, illuminitionist or transcendental- has sufficiently contributed to the discussions of prophecy, revelation and miracle. The present writing deals with the necessity of prophecy from the viewpoint of Muslim philosophers, reviewing their most famous argument for prophecy, which is based on the fact that man needs to live in a society. Saying that man is civil by nature and that he is not able to live without a society, they have concluded that human beings are in need of a law that brings about justice for them. They have also proceeded further saying it is not possible to reach such a comprehensive law that provides the society with justice and guidance except through God Himself who is the creator and manager of mankind. Based on such a methodology, they have explained that man is in need of religion and divine laws. Though some of these premises are clear, others are in need of further investigations which the present article is supposed to handle.