سد ذرايع و پيشگيري از بزهكاري در آموزه‌هاي اسلامي

Blocking the Means and Preventing Crimes in the Islamic Teachings

يكي از مهم‌ترين روش‌هاي مقابله با بزهكاري، كنترل اسباب و مقدمات جرم است. در آموزه‌هاي اسلامي، حرام‌شمردن يا جرم‌انگاشتن مواردي مانند تهيه ابزارآلات جرم، معاونت در جرايم، مشاغل منتهي به حرام يا جرم و امثال آنها، اقدامات پيشگيرانه از بزهكاري به شمار مي‌آيند. قاعده سد ذرايع، وجوب مقدمه واجب و حرمت مقدمه حرام نيز در جهت پيشگيري وضعي از بزهكاري مورد بررسي قرار مي‌گيرند. نوشتار حاضر ضمن بررسي ديدگاه‌هاي گوناگون فقهاي اسلامي، تاكيد دارد كه در فقه همه مذاهب اسلامي بر ضرورت مقابله با زمينه‌ها و اسباب جرم تاكيد شده، ولي مبناي اين امر در هر‌كدام از مذاهب متفاوت است. در نهايت به دليل پرهيز از جرم‌انگاري افراطي و توسعه غيرمفيد سياهه جرايم، جرم‌دانستن همه مقدمات و اسباب جرم يا اكثر آنها به مصلحت نيست؛ ولي توصيه مي‌شود با توجه به تاكيد آموزه‌هاي اسلامي بر ضرورت كنترل اين‌گونه امور، تلاش لازم در جهت جرم‌انگاشتن موارد ضروري و استفاده از سازوكارهاي غيركيفري در ساير موارد صورت گيرد.

One of the most important ways to struggle against crimes is controlling causes and means of crime. In the Islamic teachings, procurement of instruments of crime, abettance, jobs which lead to unlawful things or crimes and the like are unlawful and this is among measures taken to prevent crimes. [In the present article] the rule of blocking the means, necessity of that which leads to a necessary and prohibition of that which leads to unlawful are studied in terms of preventing crimes. While discussing various views of the Muslim jurists, the present writing emphasize that in the jurisprudence of all Islamic schools, necessity of opposition to causes and grounds of crimes has been emphasized; but this is, in each school, based on a different foundation. Finally, it should be noted that in order to avoid extreme criminalization and useless expansion of the list of crimes, we do not seek to consider all or most causes and grounds of crimes as being crime; but, based on the emphasis the Islamic teachings put on necessity of controlling such cases, it is recommended that necessary attempts be made to consider certain cases as being crimes and to make uses of non-criminal mechanisms in other cases.