اثر تنش خشكي و محلول پاشي سولفات روي بر عملكرد و اجزاي عملكرد آفتابگردان (Helianthus.annuus L.)

Effect of drought stress and zinc sulfate foliar application on yield and yield components of sunflower (Helianthus annuus L.)

ايران جز مناطق خشك و نيمه خشك به شمار مي‌رود و از نظر آب و هوايي تنوع زيادي دارد، شناخت ويژگي‌هاي مربوط به رشد و عملكرد و نيز سازگاري آفتابگردان، به خصوص در رابطه با تنش خشكي مي‌تواند در گسترش سطح زير كشت و نيز افزايش عملكرد آن تاثير مهمي داشته باشد. به منظور بررسي اثرات تنش خشكي و محلول پاشي سولفات روي بر عملكرد و برخي از خصوصيات فيزيولوژيكي آفتابگردان، آزمايشي در سال 1389 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه آزاد بيرجند به صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا گرديد. فاكتور اصلي شامل تيمار آبياري (انجام آبياري كامل، مطابق نياز آبي گياه)، يك نوبت قطع آبياري در دوره رويشي، يك نوبت قطع آبياري در دوره زايشي، يك نوبت قطع آبياري در دوره رويشي و زايشي) و فاكتور فرعي داراي سه سطح محلول پاشي روي (بدون محلول پاشي، محلول پاشي سولفات روي با غلظت 5/0 درصد (2 كيلوگرم سولفات روي در هكتار و يا معادل 659 گرم عنصر روي در هكتار)، و محلول پاشي سولفات روي با غلظت 1 درصد (4 كيلوگرم سولفات روي در هكتار و يا معادل 1319 گرم عنصر روي در هكتار) بودند. نتايج نشان داد كه بر اثر قطع آبياري صفات تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، عملكرد دانه و عملكرد روغن كاهش معني داري يافت، در حالي كه درصد روغن تحت تاثير قرار نگرفت. طبق نتايج، تنش خشكي در مرحله رويشي و زايشي باعث كاهش 20 درصدي در عملكرد دانه و كاهش 31 درصدي عملكرد روغن نسبت به شاهد شد. همچنين محلول‌پاشي سولفات روي با غلظت 1 درصد باعث افزايش وزن هزار دانه، تعداد دانه در طبق، عملكرد دانه و درصد روغن نسبت به ساير تيمارها شد. در اين مطالعه عملكرد دانه تحت تاثير تنش خشكي كاهش معني داري يافت. تيمار آبياري كامل (مطابق نياز آبي گياه) بيشترين عملكرد را نسبت به ساير تيمارها از خود نشان داد. بالاترين عملكرد دانه نيز از محلول پاشي با غلظت 1 درصد بدست آمد. همچنين كمترين عملكرد روغن از تيمار يك نوبت قطع آبياري در دوره رويشي و زايشي حاصل شد. به طور كلي بر اساس نتايج حاصل از اين آزمايش مي‌توان گفت در شرايط كمبود آب، استفاده از سولفات روي يك راهكار مناسب براي كاهش اثرات نامطلوب تنش خشكي بر خصوصيات رشد و عملكرد آفتابگردان است.

Iran is amongst dry and semi-dry regions of the world and enjoys several diverse climates. The recognition of traits related to growth, yield and adaptation of sunflower, especially in relation to drought stress can remarkably affect the development of planting area and its yield increase. To study the effect of water deficiency stress and foliar application of Zn on sunflower (Helianthus annuus L.) yield and some of its physiological traits, a split plot experiment based on randomized complete block design was conducted with three replications at the Islamic Azad University of Birjand in 2010. The main plot was irrigation regime with four levels including I1= without stress (according to the plant’s water demand), I2= interrupting irrigation 1 time during the vegetative growth stage, I3= interrupting irrigation 1 time during the reproductive stage, I4= interrupting irrigation during the vegetative and flowering stages and the sub plot was foliar application of zinc sulfate with three levels including Zn1= without foliar application, Zn2= 0.5% concentration of zinc sulfate (2 kg/ha zinc sulfate or 659 gr ha-1 of zinc element), Zn3= 1% concentration of zinc sulfate (4 kg/ha zinc sulfate or 1319 gr ha-1 of zinc element). Results indicated that irrigation ceasing significantly decreased the number of seed head, 1000- seed weight, seed yield and oil yield, while the oil percent was not affected. According to the results, applying drought stress during the vegetative and reproductive growth stages decreased seed yield and oil yield as much as 20% and 31% in comparison with the control, respectively. In addition, Zinc sulfate treatment with 1% concentration increased the 1000-seed weight, seed yield and oil percent in comparison with other treatments. In this study seed yield showed a significant reduction under the influence of drought stress. The treatment of complete irrigation (according to the plant’s water demand) resulted in higher yields than other irrigation treatments. The greatest seed yield was obtained by foliar application of Zn with 1% concentration. Moreover, the least oil yield was observed where irrigation was interrupt during the vegetative and reproductive growth stages. Overall, application of Zn under water deficit conditions could be employed as a good strategy for reducing the detrimental effects of drought stress on growth and yield characteristics of sunflower.