تحليلي بر ساختار فضايي و توسعه افقي شهرهاي منطقه سيستان

An Analysis of spatial structure and Sprawl development in Sistan cities

رشد و تغيير ساختار و توسعه پايدار شهري و بهره گيري از منابع طبيعي متكي بر شرايط محيطي، كاركردي، جغرافيايي و جمعيتي شهر و منطقه است. نظر به اهميت منابع طبيعي و نقش آن ها در توسعه پايدار، استفاده درست و منطقي از اين منابع از جهات گوناگوني ضروري است. مديريت اين منابع در رشد و توسعه شهرها به صورت توسعه عمودي شهرها در كشورهاي توسعه يافته شكل گرفته است، اما در برخي مناطق ايران به ويژه منطقه سيستان با توجه به موقعيت جغرافيايي آن (وفور زمين) با توسعه افقي شهرها (توسعه كم تراكم) و نابساماني بازار زمين شهري (عدم كنترل كاربري ها)، همراه بوده كه منجر به از بين رفتن زمين هاي كشاورزي حاشيه شهرها، افزايش هزينه حمل و نقل شهري، افزايش مصرف انرژي، حاشيه نشيني و ... گرديده است. در اين مقاله با استفاده از مطالعات كتابخانه اي و بررسي ميداني از شهرهاي زابل، زهك و اديمي با توجه به جهات گسترش آنان و تبديل نقاط روستايي به محلات شهري (خاك سفيدي- اديمي)، تلاش شده با استفاده از معيارها و شاخص هاي شهر سالم مبتني بر بوم محوري و با توجه به توسعه افقي شهرهاي منطقه كه ناشي از افزايش جمعيت شهري شهرها، مهاجرت روستاييان و ماشيني شدن شهرها است، به تجزيه و تحليل آنان پرداخته شود. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد كه، با توجه به ساختار ارگانيك و درون زاي شهرهاي منطقه سيستان همانند شهر سوخته، دهانه غلامان و غيره وابستگي اين شهرها به منابع طبيعي (آب)، با پيشنهاد تركيب كاربري در شهرهاي منطقه و ايجاد پيوستگي بين كاربري ها و همچنين رعايت قوانين و مقررات شهرسازي و برنامه ريزي شهري منطبق با شرايط اقليمي و زنده نگه داشتن سيستم‌هاي بومي و طبيعي منطقه با تاكيد بر استفاده صحيح و درست منابع طبيعي راهكار اجرايي در زمينه توسعه بوم محور منطقه باشد.

Growth and sustainable development of urban restructuring and utilization of natural resources depend on environmental, functional, geographic and demographic conditions of city and region. Considering the importance of natural resources and their role in sustainable development, correct and rational uses of resources from different directions are necessary. Resource management in urban development as a vertical development of cities in developed countries has been formed, but in some areas of Iran, particularly Sistan region, considering its geographical location (land abundance), it has faced the horizontal expansion of cities (low-density development) and Market turmoil of urban land which leads to the loss of agricultural land of citiesʹ margins, increase in urban transportation costs, increase in energy consumption, marginalization and etc. In this paper, using field studies, library and study of the cities of Zabol, Adimi and Zahak according to their directions and changing rural areas to urban areas (white dust - Adimi), we try to investigate and analyze the regions using the criteria and indicators of healthy cities based on canvas axial and horizontal development of the regional cities due to population growth in urban cities and rural migration to cities. Findings indicate that according to the organic structure of Sistan regions, like Burnt City, we can span the towns dependent on natural resources (water), combined with the proposed user to create continuity between the cities of the region and its user and urban regulations and urban planning should be performed in accordance with climatic conditions and keep the native and natural area systems with emphasis on proper and correct use of natural.