تحليل الگوي گسترش شهر بهشهر بر اساس مدل‌هاي كمي برنامه‌ريزي منطقه‌اي

Analyzing development model of Behshahr based on quantitative models for regional planning

در چند دهه اخير شهرهاي ايران مانند بسياري از شهر‌هاي كشورهاي جهان سوم دچار تحولات چشمگيري شده‌اند، از جمله اين تحولات افزايش سريع جمعيت بوده، كه شهر بهشهر نيز مانند بسياري از شهرهاي كشور از اين تحولات مصون نمانده است. به طوري كه جمعيت اين شهر در 50 سال اخير بيش از 5 برابر رشد داشته است. اين رشد فزايند، گسترش فيزيكي بي رويه شهر را نيز در پي داشته و به منظور تعديل اين نارسايي‌ها و مشكلات شهري، تحقيق حاضر بر آن است تا فرآيند گسترش شهر بهشهر و عوامل موثر بر آن را مشخص و راهكارهاي پيشنهادي در رفع و تعديل اين فرآيند را پي جويي نمايد. روش تحقيق توصيفي - تحليلي است. براي تحليل داده‌ها از مدل‌هاي آنتروپي شانون و هلدرن، ويليامسن، امتياز استاندارد شده، HDI و ضرايب همبستگي پيرسون و اسپيرمن استفاده شده است. نتايج نشان دهنده آن است كه: 60 درصد از رشد فيزيكي شهر در فاصله سالهاي 1385- 1355 مربوط به رشد جمعيت بوده و 40 درصد باقيمانده، مربوط به رشد افقي و اسپرال شهر است - محدوده مركزي شهر از ساختاري متراكم‌تر و محدوده‌هاي پيراموني از ساختاري پراكنده برخوردارند. - توزيع مكاني و سلسله مراتبي كاربري‌ها در سطح نواحي و محلات شهري بهشهر به صورت نامتوازن بوده و اين بي نظمي در ساختار فضايي، شهر را به آشفتگي در بخش مركزي و عدم تحرك شهري در سطح نواحي و محلات شهري دچار كرده است. همچنين به دليل وجود موانعي چون پيش كوه‌هاي جهان مورا در جنوب و بالا بودن سطح آب هاي زيرزميني و راه آهن در شمال شهر، توسعه شهر به صورت افقي و خطي صورت گرفته است. بنابراين، مي‌توان به گسترش عمودي به جاي گسترش افقي شهر، اجراي طرح بهسازي و نوسازي بافت فرسوده و استفاده بيشتر از اراضي شهر و پر كردن فضاهاي خالي داخل شهردر جهت جلوگيري از رشد افقي شهر اشاره كرد.

In recent decades, Iranian cities, as many Third World cities, have been through significant developments; among these changes was the rapid increase in population, and Behshahr, like many cities of the country has not been immune to these developments; so that in 50 years the population has grown more than 5 times. This population growth has been followed by uncontrolled physical expansion of the city and in order to mitigate these shortcomings and the urban problems, this study aims to specify development process of Behshahr and factors affecting it and gives a number of suggestions to eliminate and mitigate the process. The method applied is analystical-descriptive and for the data analysis process, Shannonʹs entropy model, standardized scores, HDI and Pearson and Spearman correlation coefficients were used and the results obtained show that: 60% of physical growth of the city between 1976 and 2006 was due to population growth and the remaining 40% is related to the horizontal growth of the city. The center of the city has a more condensed structure and surrounding areas have a more dispersed structure. Hierarchical spatial distribution of land was irregular across regions and neighborhoods of Behshahr and this irregularity in the spatial structure of the city resulted in the turbulence in the central part f the city and inactivity in urban neighborhoods. Also, obstacles such as Mora Mountains in the south and high levels of ground water and rails in the north made the city much more developed in the horizontal and linear way. Among the findings that may help prevent the horizontal development of city, one can point to vertical expansion instead of horizontal expansion, carrying out rehabilitation and modernization projects in the old context and more use of the land and filling the empty spaces inside the city.