ارزيابي ساختار اجتماعي- فرهنگي شهر با رويكرد توسعه پايدار شهري (مطالعه موردي: شهر كرج)

The Assessment of Socio-cultural Structure of the City with an Urban Sustainable Development Approach (Case Study: City of Karaj)

در نظام سرمايه داري معاصر، شهر به عنوان مكان مناسب و شهرنشيني به عنوان شيوه مطلوب زيست در آن به شمار مي‌آيد. رسوخ و نفوذ فرهنگ سرمايه‌داري در جهان سوم از جمله ايران موجب تمركز شهري ناهمگون و رشد شتابان جمعيت شهري در اثر مهاجرت گسترده روستا - شهري است. روندي كه در حقيقت موجب انتقال جمعيت عمدتاً فقير به شهرها مي‌گردد. نمونه واضح و مشخص اينگونه تقابل را مي‌توان در بافت‌هاي قديمي و نيز بافت‌هاي روستايي شهرهاي امروزي نظير شهر كرج مشاهده نمود. شهر كرج نيز از يكسو بنا به موقعيت مكاني خاص خويش يعني قرارگيري در مسير شاهراه ارتباطي غرب كشور و مجاورت شهر تهران و نيز استعدادهاي محيطي فوق‌العاده‌اش و داشتن كارخانه‌ها و مناطق صنعتي و از سوي ديگر به دليل روند شهرنشيني شتابان در سطح كشور، تغيير الگوي مصرف جامعه و توسعه برونزاي كشور، مورد هجوم گسترده مهاجرين از شهرها و روستاهاي اطراف قرار گرفت كه پيامد ملموس اين هجوم ايجاد بحران شهري و در پي آن با مسايل عديده اي از جمله شكل‌گيري و گسترش محلات حاشيه‌نشين، فقيرنشين، بالا بودن آسيب‌ها و ناهنجاري اجتماعي، افت كيفيت زندگي و فقدان حداقل امكانات زيستي و خدمات مورد نياز زندگي پهنه‌هاي از شهر، عدم حس تعلق و ناپايداري سرمايه اجتماعي ناشي از عدم پيوندهاي با دوام همسايگي، توام با تنوع قومي بدون انسجام و ادغام اجتماعي، ازدياد فقر و تقسيمات دو سطحي (فقر و غنا) در درون منطقه كلان شهر كرج و غيره روبرو شده است. در اين مقاله وضعيت ساختار اجتماعي- فرهنگي شهر كرج با استفاده تكنيك SWOT مورد ارزيابي قرار گرفته است. و با توجه به يافته‌هاي تحقيق، از قوت‌ها و فرصت‌هاي به دست آمده به درستي در جهت غلبه بر ضعف‌ها و تهديدات استفاده نشده است و ضعف‌ها بر قوت‌ها و تهديدات بر فرصت‌ها غالب هستند. و نوع استراتژي، استراتژي تنوعي (اقتضايي) را نشان مي‌دهد. و در پايان راهبردها بر اساس ماتريس QSPM اولويت بندي و پيشنهاد گرديده است.

In contemporary capitalism, city is considered as an appropriate location and urbanization as a favourable way of life. The penetration and influence of capitalism as a culture in the Third World, including Iran has caused heterogeneous urban concentration and rapid urban population growth and thereby, massive rural-urban migrations. In fact, a process that causes the immifration of mainly poor population to the cities. Clear example of such confrontation can be seen in the old textures and also in rural areas and towns like Karaj City. Karaj due to the its specific location of communication facilties route, and being located at highway linking to the west of the country as well as vicinity to Tehran and having environmental potentials besides factories and industrial areas in one hand, and rapid urbanization processes in the country, changing consumption patterns and the development of exogenous communities of the country, alongside massive influx of refugees from surrounding towns and villages on the other hand, has been the tangible outcome of this influx of urban crises being created due to numerous problems including the formation and development of marginalized communities, poor, high damage and social disorder, loss of quality of life and lack of minimum facilities and services required for biological life in an urban area. Variability and lack of sense of belonging, social capital links to the lack of viable neighborhood, with no coherence of ethnic diversity and social integration, all together have increased poverty and two-level divisions (of poverty and richness) within the Metropolitan of Karaj. In this paper, socio-cultural structure of the city of Karaj has been evaluated using SWOT technique. According to research findings, properly obtained strengths and opportunities in order to overcome weaknesses and threats have not been used. The strengths, weaknesses and threats in opportunities are dominant and a type of strategy, (contingency) diversity strategies, has been indicated. At the end, priorities QSPM matrix based on strategies has been suggested.