تحليل و تعيين فرم كالبدي شهر اصفهان با استفاده از مدل گري و موران

Determining the physical form of Isfahan using Gary and Moran Model

پراكندگي از موضوع‌هاي مهم در شهرسازي است كه به خاطر عدم برنامه‌ريزي صحيح رخ داده است. اين پديده آثار نامطلوبي شهرها و زندگي شهري گذاشته و مشكلات اجتماعي و اقتصادي فراواني به دنبال داشته است. در ايران از سال 1355 تاكنون نسبت شهرنشيني معكوس شده است و از حدود 30 درصد در سال 1355 به حدود 70 درصد در سال 1385 رسيده است. شهرهاي ايران همچون بسياري از شهرهاي جهان سوم با افزايش سريع جمعيت و گسترش شهري مواجه بوده‌اند شهر اصفهان نيز مانند بسياري از شهرهاي كشور از اين تحولات مصون نمانده و جمعيت آن در سي سال اخير نزديك به سه برابر رشد داشته است كه اين امر گسترش بي رويه شهر را نيز در پي داشته، به طوري كه با گسترش فيزيكي بيش از 6 برابري در طي سه دهه اخير، مشكلاتي از قبيل افزايش قيمت زمين و مسكن، كمبود امكانات زيربنايي و تخريب زمين‌هاي كشاورزي اطراف شهر از ره آوردهاي نامطلوب آن بوده است. اين مقاله به برسي فرم و شكل شهر اصفهان پرداخته و عوامل موثر بر آن را تحليل و راهكارهايي براي رفع و تعديل اين فرآيند را ارايه نموده است. روش تحقيق، تحليلي - توصيفي است، كه به منظور تحليل داده‌ها از ضرايب جيني و آنتروپي و موران و گري استفاده شده است. نتايج نشان مي‌دهد شهر اصفهان داراي الگوي متمركز است اما الگوي تمركز آن به صورت تك قطبي كامل نيست و مقداري پراكنش در آن به چشم مي‌خورد كه عمدتا به صورت نواري بوده است و از مركز شهر به اطراف از مقدار تراكم كاهش مي‌يابد. از رهيافت‌هايي كه به جلوگيري از پراكندگي نا‌منظم شهر كمك مي‌نمايد، مي‌توان به گسترش درون بافتي شهر، استراتژي توسعه عمودي و بالاخره فراهم كردن امكانات رفاهي در روستاها براي جلوگيري از مهاجرت روستاييان به شهر اشاره كرد كه به طور كلي، دستيابي به چنين شرايطي مستلزم توسعه آگاهانه شهرها و سياست‌هاي توسعه پايدار كالبدي جوامع شهري است كه از كارآمدترين پيشنهادها به منظور رفع پديده پراكندگي بي رويه، مي‌توان به تلفيق كاربري‌هاي زمين مختلط، حمل و نقل عمومي، توسعه فشرده دروني و تاكيد بر سرمايه‌گذاري در نواحي كه قبلا زيرساخت‌ها در آن ايجاد شده است و همچنين در زمينه شهرسازي؛ ساماندهي بلند مرتبه سازي‌ها و بافت مركزي شهر با هدف احيا بافت‌هاي قديمي، همراه با تامين دسترسي مناسب و تامين ايمني لازم با هدف افزايش خدمات دهي به ساكنان بايد مورد توجه قرار گيرد.

One of the most important issues in todayʹs urbanization is the dispersal phenomenon that has occurred due to the lack of proper planning. This phenomenon has adverse effects on the quality of cities and urban life, especially it has been followed by social and economic problems .The world is becoming increasingly urbanized. Ratio of urbanization in our country since 1976 is reserved, and from about 30 percent in the year 1976 has reached to about 70 percent in 2006. Iran cities like many of the third worldʹs cities have been through significant changes, including rapid increase in population and urban development in most cities of the country is due to the improper and unscientific plan in utilization of the city lands. Isfahan as well as many other cities of the country has not been away of these developments and its population in recent 30 years had increased three times and this increasing population growth, has resulted in the uncontrolled expansion of city, in a way that the city with the physical development of more than 6 time in the past three decades, has problems such as increase in the price of land and housing, the lack of infrastructural facilities and destruction of agricultural land around the city. This article studies the form and figure of Isfahan, factors affecting it and solutions to eliminate them and moderate them. The method used in this research is descriptive-analytical and in order to analyze the data Gary and Moranʹs model will be used. The results show that Isfahan has a focused model but its focused model is not a complete single-polar and some transmittal can be seen in that mainly and as it goes the center of the city the amount of compression will decrease. Among the approaches to prevent the irregular distribution of the city, one can point to development within the context of city, strategy to provide vertical development and ultimately providing facilities in the countryside to prevent the immigration of villagers to urban areas. Generally, achieving such development requires conscious policy of sustainable development of cities and physical policy of sustainable development. With regard to the most efficient proposal to eliminate the phenomenon of irregular dispersion, the authors point to the use of integration of mixed land, public transportation and compact development and emphasis on internal investment in infrastructure in areas where infrastructures previously had existed, and also the tall building in urban planning and organizing center of the city with the aim of preventing and reducing tissues and values, along with providing adequate access and safety needs of population growth and the activity considered.