بررسي ارتباط خصوصيات فيزيكي- شيميايي خاك و گسترش فرسايش خندقي در حوزه آبخيز تمر قره قوزي، استان گلستان

Investigation of the Relation of Soil Physiochemical Characteristics and Initiation and Expansion of Gully Erosion In Temer Ghareh Ghozi Watershed, Golestan Province

پيچيده بودن فرآيند شكل گيري فرسايش خندقي و ناشناخته بودن عملكرد خصوصيات فيزيكي- شيميايي خاك بر فرسايش از مهمترين چالش ها در پيشگيري آن است. با توجه به اهميت سازندهاي لسي در استان گلستان كه سطح وسيعي از منطقه را در بر گرفته و نقش بسزايي در توليد رسوب رودخانه گرگان رود دارد، شناخت دقيق اشكال فرسايش در لس ها جهت ارايه راهكار مناسب براي كنترل فرسايش و رسوب، بويژه فرسايش خندقي ضروري به نظر مي رسد. بنابراين در تحقيق حاضر به منظور شناخت مكانيزم شكل گيري و گسترش خندق ها در سازند لسي به بررسي تاثيرات عوامل فيزيكي- شيميايي خاك بر رخداد فرسايش خندقي، اقدام به بررسي عكسهاي هوايي با مقياس 1:20000 و خصوصيات فيزيكي- شيميايي خاك خندق هاي مورد مطالعه در منطقه تمر قره قوزي گرديد. پس از تعيين موقعيت خندق ها روي نقشه واحد هاي كاري در محيط GIS، از طريق بازديدهاي ميداني تعداد 10 خندق جهت مطالعه مشخص، نقشه برداري و مرفومتري شد. سپس جهت تعيين خصوصيات فيزيكي- شيميايي خاك، اقدام به نمونه برداري از سطح خاك هر خندق در مقاطع 25، 50 و 75 درصد طول خندق شده است. در نهايت با استفاده از نرم افزار SPSS، ارتباط عوامل فيزيكي- شيميايي خاك را با توسعه و گسترش فرسايش خندقي به صورت مدل رگرسيوني ارايه شد. نتايج حاصل از تجزيه و تحليل داده ها حاكي از نقش موثر خصوصيات فيزيكي- شيميايي خاك بويژه ميزان سيلت، املاح محلول و درجه اشباع خاك در شكل گيري و گسترش فرسايش خندقي در سازند لسي مي باشد.

Complication of initiation process, expansion of gully erosion and unfamiliarity of the function of soil physicochemical characteristics, effective in this type of erosion, is one of the most important challenges to achieve functional approaches in order to prevent it. According to the importance of loss areas in Golestan Province which is embarrassed a wide area and has an important role in production of sediment in Gorganrood river , exact configuration of types of erosion in loss is seemed essential for offering a proper function to control the erosion and sediment, especially gully erosion. So in this research, in order to identify initiation mechanism and gully erosion in loss areas, we are going to recognize airy photos with the scale of 1:20000 and the soil physicochemical characteristics in Temer Ghareh Ghozi region. Through direct revision, 10 gullies were identified, topography and merfometry, after recognizing the gully situation on activity units map in GIS environment. Then the sample from the soil of each gully, in the scale of 25, 50 and 75% of the length of the gully were done, in order to specify the soil physicochemical characteristics. At the end, by using SPSS software, the relationship between the soil physicochemical agents and development and expansion of gully erosion were offered through regression model. The outcome of analysis and corrosion of the data demonstrate the effective role of the soil physicochemical characteristics, specially the scale of silt, dissolvable and the soil saturation degree in initiation and expansion of gully erosion in loss areas.